Kazakh Tourism компаниясы Түркістан облысындағы ауыл мектептерінің 9-11-класс оқушыларына арнап Turkistan Travel Fest фестивалін өткізді. Оқушылар Ұлы Дала елі музейі мен Farab кітапханасына барды. Кентау трансформатор зауытына кәсіптік бағдар беру бойынша тур жасады. Baribar.kz тілшісі оқушылармен бірге қалаға сапарға барып, киелі қаладағы тарихи жерлерді аралап көрді.
Turkistan Travel Fest фестивалі 13-17 қараша аралығында өтті. Іс-шараның мақсаты — мектеп оқушыларына Түркістанның тарихи орындарын таныстыру, өнеркәсіптік кәсіпорындар туралы көбірек ақпарат беру, болашақ мамандықтарын саналы таңдауға көмектесу, техникалық мамандықтарға басымдық беру, өнеркәсіптік кәсіпорындармен таныстыру.
Фестивальге Түркістан облысындағы Шолаққорған, Ораңғай, Шорнақ, Ынталы және Ынтымақ ауылдарынан 150 оқушы қатысты.
Ұлы Дала елі музейі
Әуелі бізді Ұлы Дала елі музейіне апарды. Музей 2021 жылы ашылған, тоғыз залдан тұрады: «Ұлы Дала металлургиясы», «Ұлы Даланың атқа міну мәдениеті», «Ұлы Дала жауһарлары», «Қазақстан – түркі әлемінің қара шаңырағы», «Қазақ хандығы», «Ұлы даланың қала мәдениеті», «Қазақстанның тұңғыш президенті – елбасы», «Болашақ Қазақстан», «Қазақстан – алма мен қызғалдақтың отаны».
Музейге кірген кезде көзге үлкен алтын ағаш бірден түседі. Бұл — өмір ағашы жәдігері. Өмір ағашы — үш әлемді бір-бірімен байланыстыратын ежелгі түркі мифологиясындағы Бәйтерек.
Аңыздарда өмір ағашы дүниедегі тепе-теңдіктің символы болып айтылады. Ол — табиғат пен өмірдің жалғасқан айнымалы шексіздігі. Сонымен катар өмір ағашы — мәңгілік өмірдің бастауы және сол мәңгіліктің өзі.
Мифология бойынша бәйтеректің тамыры түрлі зұлым рух, шайтан және тағы басқасы бар жерасты әлемінде жатыр. Бәйтеректің бұтағы — орта әлем. Онда адамдар, жануарлар, батырлар, хандар, байлар мен кедейлер өмір сүреді. Ал ең төбесінде құстар мекендейді.
Өмір ағашын тамашалап болған соң «Ұлы Дала жауһарлары» залына бардық. Мұнда Есік қорғанынан, Елеке сазы қорғанынан, Аралтөбе қорғанынан, Бәйгетөбе қорғанынан, Талды Ⅱ қорымынан, Тақсай I қорымынан, Таскөп ауылынан табылған жеті алтын адамның мүсінін, киімін, құрал-жабдықтарын көруге болады.
Аралтөбедегі алтын адам Атырау облысы, Құлсары қаласынан 65 шақырым жерде табылған. Қорғанды 1999 жылы 3ейнолла Самашев тауып зерттеді. Қорғаннан алтын адаммен бірге 300-ден астам ромб, дөңгелек, текше, сатылы тәріздес және басқа геометриялык фигураларға, күн сәулесіне ұксайтын алтыннан жасалған жапсырмалар табылды.
Музейдің экскурсия жетекшілерінің айтуынша, сарматтар көсемін өмірде өзі қолданған осындай заттарымен бірге жерлеген. Қорғаннан жылқы мен жыртқыш құстың сүйегі, грифонның басы бейнеленген асатаяқ табылған.
Батыс Казақстан облысы, Теректі ауданы, Долинное ауылы маңында Тақсай І қорымынан алтын әйел табылды. Қорғанның ішінде алты оба бар. Қорымды 2012 жылы археолог Яна Лұқпанова бастаған зерттеу экспедициясында тапқан.
Бір обадан сармат әйелінің жерленген орны анықталған. Алтын әйелдің зиратында алтыннан жасалған 80-ге жуық бұйым болған. Олардың ішінде грифон және қойдың басы бейнеленген жапсырма бұйымдар да бар.
Бұған қоса алтын жіпке иірілген алтын моншақтар, алтынмен безендірілген қасқыр тісі және тұмарлар, қолға тағатын алтын білезіктер және тағы басқа бұйымдар да болған. Зерттеу барысында сармат әйелі екі сақшысымен бірге жерленгені анықталды.
Сонымен катар зерттеушілердің болжауы бойынша, табылған алтын әйел абыз кісі болыпты. Себебі жерлеу орнында алтынмен безендірілген сиқырлы-салттық мәні бар бұйымдар табылғаны дәлел болды. Тақсай I қорымынан табылған алтын әйел біздің заманымыздан бұрын VI-V ғасырда өмір сүрген.
«Ұлы Даланың атқа міну мәдениеті» залында Ботай мәдениетіндегі жылқылардың мүсіні, сол уақытта елімізде мекендеген жылқының шын қаңқасы, ат әбзелдері, бұйымдар, ер-тоқымдар қойылған.
Ботай мәдениеті — Қазақстан аумағындағы қазіргі Ақмола облысында біздің заманымыздан бұрын 3700-3100 жылдары мекендеген энеолит дәуірінің археологиялық мәдениеті.
Ботай қонысының тұрғындары аң аулап, тіршілік еткен. Ол жерден тастан, сүйектен жасалған заттар көптеп табылған. Мысалы, жебе мен найза, тас пышақ пен балта. Аюдың, түлкінің, бизонның, бұғының, қоянның, қабанның және тағы басқа жануарлардың сүйегі табылды.
Алайда табылған сүйектердің басым бөлігі жылқыныкі. Бұл Ботай мәдениетіндегі адамдар шаруашылыққа көбіне жылқыларды пайдаланғанын көрсетеді. Бұл жылқылардың сүйегі Еуропада қола дәуірінде мекендеген жылқыларға ұқсайды.
«Ұлы даланың қала мәдениеті» залы орта ғасырдағы Қазақстан аумағындағы маңызды қалалардың тыныс-тіршілігін көрсетеді. Қала халқының тұрмыс-жайы, олардың қалай өмір сүргені үлкен картаға ұқсатып жасалып, мүсін арқылы жеткізілген.
Мұнда Түркістан, Отырар, Тараз, Талғар, Сарайшық қаласы көрсетілген. Сонымен қатар осы уақытта қалаларда мекендеген адамдар саудамен, мал шаруашылығымен, егін шаруашылығымен айналысқан.
«Қазақ хандығы» залы өте ерекше. Себебі бұл зал қоршалған шаңыраққа ұқсайды. Сол қоршауларда қазақ хандығын билеген хандар (Абылай хан, Кенесары хан, Керей хан, Жәнібек хан, Қасым хан, Есім хан, Тәуке хан, Әбілқайыр хан) бейнеленген. Залдың ортасында хандар отырған тақ пен қазақ халқының батырлары киген сауыт-саймадар тұр.
Музейге барған адам хандар бейнеленген экранға жақындағанда алтын түстес адам табанының ізін көреді. Сол ізді басып тұру керек. Экранның оң жағында үш тілде (қазақ, орыс және ағылшын) батырма тұр. Батырманы басқан соң, әр хан туралы видео қосылады.
Видеода көрсетілген хан шығып, өзін таныстырып, өсиет сөздері мен қазақ халқы үшін жасаған маңызды ерлігін айтып береді. Әр ханға екі экран арналған. Біріншісінде ханның сөйлеп тұрған видеосы қосылса, екіншісінде ханның үш тілде қысқаша өмірбаяны жазылып тұр.
«Болашақ Қазақстан» залында еліміздің жарқын болашағын көрсететін жәдігерлер бар. Заманауи стильде жасалған залда үлкен экрандар тұр. Залдан экономика, ғылым, IT, жалпы барлық сала дамыған уақытты көруге болады. Залдың кіреберісіндегі мөлдір еденге қарағанда Қазақстанның картасы шығып тұрады.
Залдың ішінде осындай үлкен экран мен бес планшет тұр. Планшеттегі пернетақтаға қалаған жазбаны жазып, оны экраннан көруге болады.
Farab кітапханасы
Ұлы Дала музейінен шығып, Farab кітапханасына бет алдық. Кітапхана 2021 жылғы қыркүйекте ашылды. Кітапхананың ауданы — 8 462 шаршы метр. Farab кітапханасы Финляндиядағы Хельсинки қаласындағы Ооди деген кітапханаға ұқсатып салынған.
Ғимарат кофехана, оқу залдары, концерт залы, оқу залы деп әр аймаққа бөлінген. Кітапхана төрт қабаттан тұрады. Әр қабаттың өзінің атауы бар. Мысалы, 0 қабат — кемеңгер, 1 қабат — дәнекер, 2 қабат — өнерпаз, 3 қабат — кемелдік.
Нөлінші қабат — кітап қорын сақтайтын бөлімі. Бөлімге 480 мыңға кітап сыяды. Қазір кітапханада 300 мыңға жуық кітап бар.
Кітапхананың бірінші қабатында еркін аймақ салынған. Мұнда келушілердің ноутбукпен жұмыс істеуіне, кітап оқуына немесе достарымен бірге уақыт өткізуіне мүмкіндік бар.
Әбу Насыр әл-Фарабидің құрметіне арнайы зал ашылған. Мұнда Әбу Насыр әл-Фарабидің жазбалары, кітаптары қойылған. Бұған қоса «Әл-Фараби әлемі» залында ғалымның өмірбаяны, музыкалық шығармалары, білім алған жерлері туралы ақпарат алуға болады.
Кітапхананың ішінде FabLab деген лаборатория орналасқан. Кітапханадағы жиһаздың 70%-і осы лабораторияда жасалған. Лабораторияға 3D-принтер, 3D-сканер, үлкен және кіші станок қойылған.
Бұған қоса лабораторияда қызмет істейтін ұсталар жазда курс ашып, балаларға ағаш, шере (фанера), пластмассадан түрлі бұйым жасауды үйретеді. Лабораторияның өзінің робототехника командасы бар.
Кітапхананың концерт залында ақын-жазушылармен кездесу, айтыс, түрлі концерт, іс-шара өтеді. Концерт залында 390 орын бар.
Кітапханаға кітаптарды шаң-тозаңнан, бактериядан тазартатын құрылғы қойылған. Оқырман кітапты үйге апарар алдында немесе кітапханаға өткізер кезде сол құрылғымен тазарта алады. Құрылғы үш минуттың ішінде төрт кітапты зарарсыздандырады.
Екінші қабатта саналуан кітапқа толы бірнеше оқу бөлімі бар. Оқу бөлімінен кез келген жанрдағы кітапты табуға болады. Кітаппен қоса газет, журнал да бар. Бірақ келушілер оны үйіне алып кете алмайды, тек оқу залдарында оқып оқуға рұқсат.
Бір қызығы, оқу бөлімінде мынадай үйшік тәріздес орындыққа отырған кезде сыртқы шу аса қатты естілмейді. Бұл басқа келушілерге кедергі келтірмей, телефонмен сөйлесуге мүмкіндік береді.
Үшінші қабатта бірнеше оқу залы мен кіші конференц залы бар. Кіші конференц залында кездесулер, сұхбаттар өтіп, жаңа кітаптардың шыққаны халыққа жарияланады.
Бұған қоса кітапханада тегін саз балшық үйірмесі ұйымдастырылған. Қатысушыларға аптасына үш күн барып ыдыс, құмыра, мүсін жасауға болады. Алғашқы бес-алты сабақта оқушылар сазбен жұмыс істейді. Әбден машықтанып, сосын барып құмыра жасауға кіріседі. Әдемі шыққан заттарды пешке күйдіріп, керамикалық мүсінді бояйды. Кей жұмысты сөреге қойып қояды.
Кентау трансформатор зауыты
Музей мен кітапхананы аралап болғаннан кейін, Кентау трансформатор зауытына бардық. Зауыттың қызметкерлері қонақтарға экскурсия жасап, өнеркәсіп саласымен, трансформаторлармен таныстырды.
Трансформаторды жасап, сату процесі былай жүреді: әуелі трансформаторға тапсырыс берген компаниямен келіссөз жүргізіледі. Ол кезде трансформатордың қуатын, кернеуін, көлемін — бәрі нақтыланып, бекітіледі. Одан соң траснформатор жасауға қажет материалдар сатып алынады.
Одан соң зауыт қызметкерлері трансформатордың бөлшектерін жинайды. Әуелі инженерлер трансформатордың алғашқы үлгісін салып, әр бөліктің өлшемін анықтап, кейін оны трансформатор бөлшектерін жасайтын мамандарға береді. Әр бөлшекке жауап беретін белгілі мамандар бар. Олар үлгіге қарап, трнасформатордың бөліктерін жасайды.
Бөлшектер дайындалғаннан соң, трансформаторды құрастыратын мамандар жұмысын орындап, өнімді толық дайындап береді.
Дайын трансформаторды ауыр жүк көлігі тапсырыс берген елге, қалаға жеткізеді.
Кентау трансформатор зауыты 1959 жылы ашылған. Қазір онда 1 100 адам жұмыс істейді. Бүгінгі күнге дейін зауыт 400-ден астам транмформатор түрін өндірді, ал жылына 20 мың транмформатор шығып жатыр.
Сонымен қатар зауыт көбіне ТМД елдеріне трансформатор өндіріп жатыр. Олардың ішінде Ресей, Өзбекстан, Армения, Грузия, Түрікменстан, Тәжікстан бар. Қазір зауытта тапсырыс Венгриядан да түсіп жатыр.
Қарқынды дамып келе жатқан зауытқа білікті мамандар қажет. Сол себепті Кентау трансформатор зауыты мен Кентау политехникалық колледжі бірігіп, мамандар оқытып жатыр.
