Қазақстандық қоғамның құндылықтық негіздерді іздеуінде ел президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананың жаңғыруы» бағдарламалық мақаласында біз бүгінде ұлттық генетикалық код деп білетін адамгершілік «ішкі ұлттық «Мен» арқауына» сүйенетін геомәдени тәсілдемені таңдады.
Қазақстандық қоғамның рухани жаңғыру бағдарламасын қалың бұқара жағымды қарсы алды, сонымен бірге шетелде де үлкен қызығушылық тудырды.
Бұл бағдарламалық мақала қазақстандық қоғамның рухани жаңғыруы арқылы ұлттық сананың шекараларын қайта құру және кеңейту — тарих пен қазіргі заманды біріктіру әрекеті және осы процесте жетекші роль жастарға тиесілі.
Осы мақалада Елбасы өз мәдениетін, жеке ұлттық кодты сақтау жаңа типтегі жаңғырудың бірінші шарты деп атады. Елбасы өзінді өзгертуге және бастаулар мен жеке ұлттық кодты ұмытпай отырып, өзгеріп жатқан жағдайларға бейімделу арқылы жаңа заманнан ең жақсысын алуға шақырады.
Ислам мұрасы — объектив түрде қазақтардың заманауи ұқсастығы құрылымында оның ұлт ретінде біртұтастылығын қамтамасыз ете отырып салмақ түсетін конструкция.
Сондықтан қазақи тарихи өзіндік санасынан исламдық құраушысын кез келген «қирату» талпынысы этностың рухани негіздерін бұзу бойынша үлкен зардаптарға әкеп соқтырады.
Бүгінде радикалдардың беруінен ислам мен ұлттық бастаманың қарама-қарсы қою жүйелі процесі жүруде.Осыны ескере отырып, антиэкстремистік идеология аса діни саламен шектелмей отырып, діни бірлестіктерде тұтас ұлттық компонентті күшейту үшін ұлттық идеологияның органикалық құрамдас бөлігі болуы тиіс.
Сонымен қатар іс жүзіндегі тәжірибе көрсеткендей діни экстремистерді? Ең алдымен сол бір такфірліктерді идеялық қайта тәрбиелеу кезінде қазақ мәдениетінде исламның терең тамырларын ерекшелей отырып ұлттық патриотизм, тарихи мақтаныш сезімдеріне сәтті жүгіндіруге болады (және керек!).
«Ғасырлар тоғысында» кітабында президент Нұрсұлтан Назарбаев «қазір Ислам заманауи әлемнің ең кең таралған діні, өзінің іргелі постулаттарын сақтай отырып күрделі реформация процесінен өтуде. Ислам терең тарихи тамырларға ие болатын елдердің ұлттық дамуы процесінде осының аса ірі рөлдерін жете бағаламауға жол берілмейді», — деген болатын.
Сондықтан күштеу экстремизмі идеологиясына қарсы тұру бойынша алдын алу іс-шаралары жоғарыда сипатталған радикалдық құрылымдардың бағытталуын ескере отырып стратегиялық бағдарламалық нұсқаулардың, атап айтқанда «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананың жаңғыруы» бағдарламалық мақаламен, сонымен қатар «Ұлы дала» және «Мәңгілік ел» концепцияларымен байланысты біршама кең мәнмәтініне тура келуі керек.
Заманауи Қазақстандағы экстремистік діни қозғалыстардың ішінде елдегі соңғы жылда болған барлық террорлық әрекет үшін жауапкершілікке ие болатын, аса қауіптісі — тәкфірлік немесе такфир-джихадизм.
Такфир термині («кафир» сөзімен түбірлес — «дінге сенбейтін, опасыз») «опасыздыққа айыптауды» білдіреді. Қоршаған қоғамды «опасыздыққа» немесе «дінбұзушылыққа» айыптау өзінің мемлекетке қарсы пікірлері мен экстремистік әрекеттерін ары қарайғы дәлелдеу үшін шыққан жері ретінде қазақстандық такфирлермен қолданылады.
Тарихи тұрғыда такфиризм өз бастауын «Ихван-уль-муслимун» («Мұсылмандық бауырластық», «Мұсылман бауырлар») партиясы радикалдық қанаты негізінде 1971 жылы құрылған және қазіргі кезде Қазақстанда, алыс шетелдік мұсылман елдерінде, сонымен қатар Еуроодақ мемлекеттерінде тыйым салынған «Ат-такфир уа-ль-хиджра» («Опасыздыққа айыптау және өз сенімін сақтау үшін жүріп кету»») ұйымы атауынан алады.
Сонымен қатар Қазақстандағы такфирлықтардың басым көпшілігі өмірлік тәжірибесі терең емес, бірақ ашық және көнгіш эмоционалдық сферасы баржас адамдар екендігін ескеру керек. Дәл осы бірнеше рет олардың санасына біз дәстүрлі ислам деп атайтынұлттық-патриоттық идеялар кешені арқылы әсер етуді жеңілдетеді.
Атап айтқанда, дәлелді түрдегі белгілі жағдай, 2011 жылы бес жас такфирист балалар Ақтөбеде тәжірибелі теологтың жетекшілігімен «Жаужүрек мың бала» көркем фильмі сеансына барды; сеанстан соң бес баланың ішінен үшеуі радикалдық пікірлерінен бас тартты, ал қалған екеуі ауытқымалылар қатарына өтті.
Тәжірибе бұл тәсіл қалыптасқан радикалдарды райынан қайтару кезінде де және діндар жастармен алдын алу жұмыстарын жүргізуде оң нәтижелер бергенін көрсетіп отыр.
Айтылғандар, ең алдымен, ел президентінің «Болашаққа бағдар: қоғамдық сананың жаңғыруы» бағдарламалық мақаласы аясында ұлттық тарих пен ұлттық дәстүрлерді дұрыс жеткізу және дәріптеуге тиісті.