Арық болудың тағы бір себебі — тұқым қуалаушылық пен метаболизм ерекшеліктері. Алайда, кейде арықтық қандай да бір аурудың белгісі болуы мүмкін. Мысалы, егер қалқанша безі қызметі бұзылған болса, тиреотоксикоз ауруында, сонымен қатар бірінші дәрежелі қант диабеті мен ісіну кезінде адам салмақ тастай бастайды.
Неден бастау керек?
Дене салмағын көбейтпес бұрын оның себебін анықтап алу керек. Адам ағзасын арықтатуға бірнеше себептер бар:
— тамақ қабылдаудың бұзылу (анорексия, булимия). Бұл кезде ағза өзіне қажетті әрі нәрлі тағамды қабылдамайды. Ретсіз тамақтану нәтижесінде артық жеу, кейіннен ұзақ уақыт тамақ ішпей қою.
— гипертиреоз. Қалқанша без қызметінің жоғарылауы нәтижесінде құрамында йоды бар гормондар ағзада көбейіп, зат алмасу жылдамдауына себеп болады.
— қант диабеті. Ағзадағы қант құрамының көбеюінен зат алмасудың бұзылуы.
— туберкулез. Бұл кезде ағзадағы барлық энергия аурумен күресуге жұмсалады. Нәтижесінде, адам арықтап кетеді.
— ас қорыту ағзаларындағы аурулар. Созылмалы гастрит, дуоденит, колит, асқазан ауруы кезінде әртүрлі ауырсынулар болып, адамға тамақ сіңбейді.
— глисттер мен паразиттер. Паразиттер ішек қабырғасының шырышты қабатын зақымдап, онымен тамақ қорыту және сіңіру процесін бұзады.Олар ағзаны улап, аллергия шақырады.
Егер арықтықтың себебі жоғары себептерден болса, әуелі емделіп алған дұрыс.
Спортпен шұғылдану
Егер тамақ ішу режимін ұстанып, денеге күш түсіру жаттығуларын жасайтын болсаңыз, біраз уақыттан кейін қажетті мөлшерде бұлшық ет жинай аласыз. Көптеген спортшылар жарыс алдында дәл осылай істейді. Мақсатыңызға жеткен соң, түсетін күшті біраз төмендетуге болады.
Жаттығу залындағы кез келген күш түсіретін жаттығулар жарайды. Әсіресе гантель және штанга көтеріп жасайтындарына көп көңіл бөліңіз. Аптасына 2-3 рет 1-1,5 сағаттан жаттығу керек. Бірақ ұзақ жасалатын аэробтық жаттығулар, би мен мың шақырым жүгіру жаттығуларымен айналысып, күшіңізді сарп етпеңіз.
Тамақтану
Күніне 5-6 рет тамақтануға тырысыңыз. Зат алмасу процесі тез жүретіндіктен, сізге, басқаларға қарағанда көбірек тамақ ішу керек болады, бұл процесті бірнеше бөлікке бөлген жақсы. Күніне сізге қанша калория тұтыну қажет екенін есептеңіз де, ағзаңыздың ерекшелігі мен күш түсіретін жаттығуларға сәйкес алынған нәтижеге тағы 1500 немесе 2000 калория қосыңыз.
Көп тамақтану «бәрін жей беру керек» деген сөз емес. Фаст-фудтың артынан газдалған сусын ішпеңіз, есесіне ұннан жасалған тағамдарды еш шектеусіз жей берсеңіз болады. Бұршақ, картоп, ет, балық, зәйтүн майы міндетті түрде ас үлесіңізде болуы қажет. Шоколад, алуа, кептірілген жемістер де пайдалы әрі қажетті. Ірімшік, сүзбе, қаймақ, піскен сүт және тағы басқа майлылығы жоғары сүт өнімдерін тұтыну міндетті болып саналады. Сіз нақты мөлшердегі ақуыз, майлар мен көмірсуларды тұтынуыңыз қажет.
Ақуыздар бұлшық ет өсіруде құрылыс материалы сияқты жұмыс істейді. Ақуыздың күндізгі нормасы 15%-дан кем болмауы керек. Көмірсулар – бұл қуат көзі болып саналады және артық мөлшерде бұлшық еттер мен май қабаттарына қор болып жиналады. Қажетті көмірсулар саны күніне 55%-ды құрайды. Майлар көптеген міндеттерді атқарады: жинақтаушы, энергетикалық және реттеуші, дәл олар ағзаның тойғанынан хабар береді. Алынатын май саны жалпы тұтынатын тағамдардың 30%-ын құрауы керек.
Тұтынатын өнімдерді дұрыс үйлестіру де маңызды фактор. Мысалы, ет (ақуыз) кока-колаға қарағанда көкөніс салатымен жақсы қорытылады. Майлар мен жылдам көмірсуларды, яғни десерт немесе тәтті сусынды соңында ішіп-жеген жөн, өйткені олардың баяулататын қасиеті бар және тойғандық сезімін береді.
Толғысы келетін жандар үшін ас мәзірі
Таңғы ас:
сүтке пісірілген, сары май қосылған сұлы немесе тары ботқасы; жеміс қосылған сүзбе, тәтті қара шай немесе какао.
Екінші таңғы ас:
бір стақан шырын, зәйтүн майы қосылған авокадо салаты; май жағылған нан немесе ірімшік пен нан.
Түскі ас:
көк салат; ет немесе балық сорпасында дайындалған кез келген көже; қыздырылып пісірілген қой еті, гарнирге – пісірілген картоп; десерт.
Түскі ас пен кешкі астың арасында:
сүтке пісірілген омлет; майлы сүт қосылған кофе.
Кешкі ас:
майлы балық; күріш пен көкөніс салаты.
Ұйықтар алдында:
бір стақан сүт.
Күнделікті бір уақытта тамақтануға тырысу керек, өйткені ағзаңыз жиі тамақтануға үйренеді. Сонымен қатар, ара-арасында кептірілген жемістер жеп, бір стақан шырын ішіп тұруыңызға болады.
Физикалық жаттығу
Әр тамақтанған соң тамақ дұрыс сіңуі үшін міндетті түрдде демалған дұрыс. Алайда дене тұрпатын дұрыс қалыптасуы үшін жасалатын физикалық жаттығуларды да ұмытпаған жөн. Көбіне арық адамдардың аяқтары мен қолдары жіңішке болып келеді. Тап осы мәселелерді тренажер залдарында жаттығу көмегімен шешу көзделеді.
Тәжірибелі бапкер қандай жаттығу қолда, аяқта және басқа да проблемалық зоналарда бұлшықет массасының өсіміне жақсы әсер ететінін көрсетіп береді. Әдетте гантельмен және штангамен жасалатын және басқа да жаттығулар ұсынылады. Сонымен қатар қауызда жүзу мен велоспорт та тиімді болады. Физикалық жаттығулардың басқа да мақсаттары бар. Белсене спортпен шұғылдану барысында арық адамдар өзінің тәбетін белсенді етеді және неғұрлым көп колорияларды пайдалана бастайды.
Психологиялық күй
Салмақ қосуға зауқы бар адамдарға тамақтану режимін шамалап қана қоймай, сонымен қатар эмоциялық күйін тұрақтандыру қажет. Түкке тұрғысыз заттарға күйгелектенуді және өз-өзіңізді жеуді доғарыңыз. Өйткені ол басқаларды қинағандай болады. Өзіңді қандай болсаң да сол күйіңде – әдемі, өзінше қайталанбас тұлға ретінде сүюді үйрену қажет. Темекі, алкогольдік ішімдіктерден бас тарт, олар жүйке жүйесін қоздырып, еңбекпен жинаған салмақты жоғалтады.
Егер бұл кеңестер оң нәтиже бермесе, міндетті түрде медициналық тексеруден өткенің абзал. Салмақтың себепсіз төмендеуі қандай да бір аурудың алғашқы белгісі болуы мүмкін. Кейде гендік ерекшеліктер де болуы мүмкін. Егер генде салмақ жетіспеушіліктер болса, онда ол сенің ерекшелігің болып есептеледі.
