Ақпаратты бейнелейтін Kartahana Instagram парақшасы есімі Ұл-дан басталатын әйелдер үлесін жариялады. Парақша 2021 жылғы халық санағына сүйенген. Сол уақыттағы көрсеткіш бойынша, елімізде есімі Ұл-дан басталатын әйелдер үлесі жалпы әйелдердің 1,07%-ына тең.
Қызына мұндай есім қоятындардың көбі елдің оңтүстігінде тұрады. Түркістан облысының үлесі — 2,6%, Шымкенттің үлесі — 1,7%. Одан кейін Қызылорда мен Жамбыл облыстары (1,4%) тұр. Қазақы салтты жақсы ұстанатын Маңғыстау облысы да қыздарына Ұл-дан басталатын ат қоятындар қатарында бесінші тұр. Үлесі — 1,3%.
Осыдан бастап солтүстікке қарай Ұл-дан басталатын есім қоятындар азаяды. Ең төменгі көрсеткіш Павлодар облысында – 0,27%.
Қазақ салтында әке-шеше, ата-әже дүниеге ұл келгенін тілек етіп, жаңа туған қызға Ұл-дан басталатын есім қояды. Ұлбике, Ұлжан, Ұлбазар сияқты есімдер осындай тілектен пайда болған. Халықтың ұғымында ұл — ұрпақ жалғастырушы, шежіре жалғасы. Ал қызды шежіреге жазбайды.
SVET қоғамдық қорының негізін қалаушылардың бірі Мөлдір Албан қызына Ұл-дан басталатын есім беру патриархал қоғамда өмір сүріп жатқаннан дейді.
Иә, заман өзгергенімен, әлі де патриархал қоғамда өмір сүріп жатырмыз. Статистика дәстүрлі құндылықтарды, патриархал көзқарасты ұстанатын өңірлерде қыздарға «Ұл» сөзінен басталатын немесе «Қызтумас» сияқты есім қою әлі де жиі кездесетінін көрсетіп отыр. Бұл — қыз балаға жеке тұлға ретінде емес, бір «қосымша» ретінде қараудың айқын көрінісі, — дейді Мөлдір Албан.
Белсенді мұның себебіне де тоқталды.
Неге? Өйткені үлкен буын әлі күнге дейін балаларының өміріне араласады, көбінесе осындай есімдердің бастамашысы болады. Ал жастар, әсіресе ер адамдар, ата-анасынан бөлініп, дербес шешім қабылдауға дайын емес — көбіне ата-ананың, туыстардың айтқанымен жүреді. Әйелдің пікіріне құрмет көрсетпей, оны жеке қалауы мен арманы бар адам ретінде емес, тек «қызметі» бар біреу ретінде қабылдайды: ата-анасына қарайтын, анасына үй шаруасына көмектесетін, ұрпақты жалғастыратын адам деп біледі. Ал бұл көзқарас — патриархал жүйенің бүгінге дейін жалғасып келе жатқан дәлелі, — дейді ол.
