2024 жылы Қазақстандағы әрбір екінші қолданушы телефон алаяқтығына тап болған. Спам-қоңыраулар алған қолданушылар үлесі 2024 жылғы қаңтар-қарашада 72,4% болды. Бұл ретте жартысынан астамы (52,1%) — алаяқтармен бетпе-бет келген.
Бұл туралы «Касперский зертханасы» хабарлап отыр.
Биыл схемалар кең таралды, онда алаяқтар әртүрлі сылтаумен SMS-пен барған кодты атауды сұрайды. Мысалы, «Қазпошта» қызметкерлері тапсырысты хаттың жеткізілгені туралы хабарлайды немесе есептегіштерді тексеруге байланысты Алматыдан қоңырау шалады. Сонымен қатар шабуылдаушылар өзін телекоммуникация операторларының қызметкерлері сияқты ұстап, код сұрай алады. SMS-тен алынған кодты әртүрлі қолданбадағы қолданушылардың есептік жазбаларына кіру үшін, олардың жеке деректері мен ақшасын ұрлау үшін пайдалануға болады.
Алаяқтар қазірдің өзінде жақсы тексерілген схемаларды қолдануды жалғастырып жатыр. Мысалы, олар өзін банк қызметкері деп таныстырып, күдікті әрекет туралы хабарлайды. Содан кейін ақшаны ұрлау үшін ақшаны «қауіпсіз шотқа» аударуды ұсынады. Тағы бір танымал схема — құқық қорғау органдарының қоңыраулары. Қаскүнемдер адамды тергеуге көмектесуді сұрайды немесе басқа мәселені шешеміз деп сендіреді, сөйтіп әңгімелесіп отырып олардың жеке ақпаратын немесе банк картасының мәліметтерін алады.
Алаяқтардың схемасы өзгеруі мүмкін, бірақ тәсілі өзгеріссіз қалады. Алаяқтар әлеуметтік инженерия әдістеріне жүгінеді: адамның эмоциясына әсер етеді, не болып жатқанын сыни тұрғыдан ойлауға уақыт болмауы үшін қорқытуға тырысады. Алайда бұл тәсілдерге бой алдырмау керек. Өте маңызды бизнес туралы айтатын болсақ та, ерінбей ақпаратты өзіңіз тексеріп алғаныңыз жөн. Мысалы, банктен қоңырау шалсаңыз, ақшаны бір жерге аударудың орнына жеке филиалға барғаныңыз немесе ресми сенім телефонына қоңырау шалғаныңыз жөн. Адамның әңгімесі күдік тудырса, қоңырауды дереу аяқтаған дұрыс, — деп түсіндірді Қазақстан, Орта Азия және Моңғолиядағы «Касперский зертханасының» басқарушы директоры Валерий Зубанов.
Телефон алаяқтығынан қорғану үшін мамандар мынаны ұсынады:
- құпия ақпаратты, соның ішінде есептік жазбалардың логині мен парольін, SMS және push-хабарламалардың кодын, банк картасының дерегін, пин-кодтарды ешкімге телефон арқылы хабарлауға болмайды;
- мессенджерге келетін хабарламалардағы, SMS және электрон поштаға келген күдікті сілтемелерді ашпау;
- Kaspersky Who Calls сияқты қажетсіз қоңыраулардан қорғаудың сенімді шешімін қолданыңыз. Қоңырау кезінде қолданушы адамның қайдан қоңырау шалып жатқанын көреді: мысалы, такси қызметінен немесе тамақ жеткізу орталығынан. Қолданба ықтимал спам, алаяқтық және интрузивті жарнамалар туралы ескертеді — мұндай қоңырауларды автоматты түрде бұғаттауға болады, адам базаға қажетсіз нөмірлерді өзі енгізе алады. Сонымен қатар Kaspersky Who Calls контактілер тізімінен тыс қолданушылардан барлық қоңырауды автоматты түрде бұғаттай алады — бұл әсіресе қарттар мен балаларға қатысты.
