Келер шақ қате қолданылған сөйлемді көрсетіңіз.
Қатесі – «Ертең баратын боламын». Келер шақ – сөйлеп тұрған сәттен кейін болатын іс-қимылды білдіретін шақ. Оның үш түрі бар: 1. Болжалды келер шақ (Бір мәнісі болАР). 2. Мақсатты келер шақ (Ертең барМАҚпыз). 3. Ауыспалы келер шақ (Ертең айтады). Келер шақтағы әрекетті айтқанда «боламын» сөзін қолдану орысшаның ықпалымен (буду) жасалған.
Жолда болған кезде айтылатын мына сөйлемдердің қайсы дұрыс?
Дұрысы – «Біз бара жатырмыз». Өзіңіз Алматыда тұрып алып, Астанаға келе жатпайсыз, бара жатасыз.
«Бөліс» етістігі дұрыс қолданылған жерді табыңыз.
Дұрысы – «жиылғандар ой бөлісті». Қалған нұсқаларда екі қате бар: 1. «Бөлісу» деген әрекеттің объектісі болатын сөз көмектес септікте (-мен, -пен, -бен) емес, тек табыс септікте тұрады: "Жар төсегін бөліскен" (нені? – жар төсегін), «Ой(ды) бөлісейік» (нені? – ойды) және тағы басқа. 2. «Бөліс» етістігі ортақ етісте тұр. Ол бір адам істейтін әрекетті емес, кем дегенде екі адам ортақ істейтін әрекетті білдіреді. Сондықтан «ойымды бөлісейін» деп бір адамның әрекетін ғана айтуға болмайды. Негізі ең жақсысы – ой айту.
Мына сөйлемнің қайсы дұрыс?
Мына тілектің қайсы қате?
Қатесі – «Сәттілік!» Бұл – орысша «Удачи!» деген сөздің тіке аудармасы. Негізі орысша «Желаю удачи!» дейді. Қазақша «Сәттілік тілеймін!» деген дұрыс. Ең жақсысы – «Іске сәт!» деу.
«Тот или иной» деген тіркес қалай аударылады?
Дұрысы – әлдебір, қайсыбір.
Нақ осы шақ дұрыс қолданылған сөйлемді белгілеңіз.
Дұрысы – «Біз күтіп отырмыз». Нақ осы шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте істеліп, болып жатқанын білдіреді. Бұл «отыр, тұр, жатыр, жүр» деген қалып етістер арқылы жасалады. Ал «күтудеміз, күтуде» деген сөздер орыс тілінің ықпалымен жасалған. «Біз күткенбіз» – өткен шақ.
Мына тіркестердің қайсы дұрыс?
Дұрысы – «бірнеше кітап». Алдында көпше түрді білдіретін сөз келіп тұрғандықтан кейінгі сөз тек жекеше түрде қолданылады. «Бірнеше оқушыЛАР» – «несколько ученикОВ» дегеннің тіке аудармасы. «Біраз уақыт» – уақыт саналмайды.
«Керек» сөзі дұрыс жазылған сөйлемді белгілеңіз.
Дұрысы – «айтуым керек». «Керек» сөзі жіктелмейді, яғни «мен керекПІН, сен керекСІҢ» деп айтуға болмайды. «Керек» сөзінің алдында тұрған етістік тәуелденеді. Мысалы: айтуЫМ керек – «(менің) айтуым» деп тәуелденеді, ал «керек» сөзі жіктелмей, сол қалпында қалады.
«Тиіс» сөзі бар тіркестің қайсы дұрыс?
Дұрысы – «білуге тиіс». «Тиіс» сөзі былай жіктеледі: білуге тиіспін, білуге тиіссің, білуге тиіс.
Әлеуметтік желіде бөлісу: