Мысал ретінде кейбір жергілікті деңгейдегі мәселелердің шешілмеуінен азаматтардың тура президентке шағымдануға мәжбүр болатыны айтылды. Осы орайда тұжырымдама жарық көргеннен бастап, қазірге дейін билік пен халық арасындағы өзара байланыстың қалай өзгергенін шолып өтсек дейміз.
Әрине, «кері байланыс» немесе Web 2.0 әуелде интернеттен енген термин болғандықтан, мемлекеттік органдар мен халықтың байланысын арттыруға да IT-технология қолданылатыны өзінен өзі белгілі болды. Сондықтан барлық деңгейдегі мемлекеттік органдар мен шенеуніктер бірден интернет-шешімдер қарастырды. Олардың көрнекілерін атап өтсек.
Кері байланысты қамтамасыз етуде ел азаматтарының оң бағасына ие болған e-Otinish сервисін алғашқы атап өту орынды. Бұл сервисті (және қосымшаны да) азаматардың арыз-талабын өңдеуде төңкеріс жасады деуге болады. Өтініш – орындаушылардан тәуелсіз процессинг орталығына түсетіндіктен, оны орган тарапынан сөзбұйдаға салып, шырғалаңға айналдыру мүмкіндігі жоқ. Сервис жылдам дамып келеді, қазір өтініш-шағымдардың классификациясы мейлінше жетілген, азамат өміріндегі барлық дерлік жағдайды қамтиды. Мысалы, жауапқа қанағаттанбаған жағдайда, жауаптың сапасына да шағым түсіруге болады. Сонымен бірге, арыз-шағымды диалог режимінде жүргізуге болады, бұл – мәселені тақырыптан ажырамай талқылауға мүмкіндік береді. Мысалы, меморган қосымша құжат сұратқан жағдайда, оның скан-көшірмелерін жүктей қою жеткілікті. Биылдың сәуіріне дейін E-Otinish сервисінде ел бойынша 400 мың азамат 1 млн-нан астам өтініш қалдырыпты. Енді осынша орасан құжат айналымын дәстүрлі форматта елестетіңіз.
Әлеуметтік желі азаматтарымыздың «бейресми» шағым алаңына айналғаны рас. Тұрмыстық келеңсіздіктен бастап, қылмысқа дейін көбіне әлеуметтік желі алғаш біліп жатады. Ал сол тәртіпсіздіктер кейде құзырлы органдардың қарауына қоғамдық резонанс туған кезде ғана түседі. Оның өзінде, әлеуметтік желіде жарияланған пост арыз бола алмайды, әрі жазбаның өшірілуі, өзгертілуі, иесінің ресми шағымданудан немесе куәлік етуден бас тартуы мүмкін. Биыл ішкі істер министрлігі «102» мобайл қолданбасын іске қосты. Енді оқиға туралы аудан бойынша ішкі істер органына мезетте хабарлауға болады. Бұған қоса, арызды бұлтартпас айғақ болатын фото және видеомен демеу мүмкіндігі бар. Полицияның жедел басқару орталықтарына тәулігіне 10 мыңдай хабар түседі екен. Біз адамдардың түрлі екенін, ауызша арызданған соң куәлік етуден бас тартуы ғажап емес екенін білеміз. «102» мобайл қолданбасы күштік құрылымның ресурстарын мейлінше нақты мәселелерді шешуге жұмсау бағытындағы көмегін осыдан ұғуға болады.
Әлеуметтік желі — мемлекеттік органдар үшін де елдегі ахуалды бақылап отыруға мүмкіндік беретін тамаша кері байланыс құралы. 2019 жылы президент әкімдерге сын айта келе, оларды әлеуметтік желімен қойын-қолтық жұмыс істеуге үндеген еді. Ізе-шала барлық деңгейдегі әкімдердің әлеуметтік желілерде парақшалары ашыла бастады. Оған қоса, WhatsApp, Telegram сияқты мессенджерлерде – мүшелікте әкім бар топтар пайда болды. Өкінішке қарай, әлеуметтік желі арқылы кері байланысты сараптайтын мүмкіндік жоқ. Ауылдық округтерде адам саны аз болғандықтан, әкіммен кері байланысқа қандай да бір баға беру мүмкін болса, мегаполистерде мұны сараптау мүмкін емес.
Сонымен бірге кейбір азаматтарымыздың жай ғана назар аударту үшін нақты мәселеге еш қатысы жоқ хабарлама орналастыратынын, кері байланысты жеке мүддесіне пайдалануы сияқты келеңсіздіктер бар. Бұл орайда ақпарат ағынын іріктеп, қорыту үшін ең оңтайлы болған 109 қосымшасы сияқты.
109 iKomek қосымшасы алғашында Нұр-Сұлтанда іске қосылды. Қар тазалаудан бастап, автобустың кешігуі, ашық қалған кәріз құдығына дейін тиісті құзырлы ұйымдарға дереу хабарлау механизмінің озық үлгісі деп осы сервисті атауға болады. Биылғы алғашқы 5 айдың ішінде сервиске 1 миллионнан астам хабарлама түскен. Әсіресе, COVID-19 індеті өршіп тұрған кезде iKomek қалалықтардың ақпараттық серігі бола алды. Түскен хабарламалардың төрттен үші сол мезетте өңделгенін ескерсек, қала немесе кент үшін дербес қосымша идеясы — кері байланыс үшін ең оңтайлысы деуге болады. 109 iKomek жүйесінің небәрі 6 ай ішінде енгізілгенін ерекше атап өтуге болады. Қазір бұл сервис Шымкентте де жемісті жұмыс істеп жатыр.
Қоғамдық қатынастарды тек билік пен халықтың байланысы деу орынсыз болар еді. Елімізде жиілеп кеткен балалар мен жасөспірімдер арасындағы буллинг пен шейминг мәселесі бірнеше рет қоғамдық күн тәртібіне шықты. Сондықтан Bala Qorgau жобасы да — қоғамның сұранысынан туған өнім. Енді балалар мен ата-аналар өз проблемасымен өзі бетпе-бет қалмай, кәсіби психологтардың көмегін алу мүмкіндігі бар. Жобаға 7 мыңнан астам мектеп қатысып отыр. Бұл – салыстырмалы түрде «жас» еліміз үшін (Қазақстанда 18 жасқа дейінгі 5 миллиондай бала бар) өте-мөте қажет жоба. Баланың мектептегі, көшедегі, үйдегі өмірінің мейлінше қолайлы әрі заңға сәйкес болуы, ата-ананың да баламен, оның айналасымен қарым-қатынасы — инклюзив қоғам құру бағытын ұстанған мемлекетіміз үшін аса маңызды.