Тест: Қаншалық толерант адамсыз?

16 қараша - Халықаралық толеранттық күні. Бұл жайында алғаш рет 1995 жылы ЮНЕСКО-ның "Төзім қағидаттары декларациясында" айтылған еді. Осы тақырыпта Baribar.kz арнайы тест ұсынып отыр.

Автор:

Еңлік Сақтан

16.11.2020

Биыл Қордайда болған оқиға кезінде не ойладыңыз?

Ұлтаралық қақтығыс кезінде адамдар жараланбаса екен деп ойладым.

Қордайға барып, қазақтарға болысқым келді.

Дүнгендерді тезірек жазалап, қақтығысты тоқтату керек деп есептедім.

Автотұрақтасыз. Бір адам көлігін мүгедектігі бар жандарға арналған тұраққа қойды. Алыстан арбадағы кісі келе жатқанын байқадыңыз. Сіздің әрекетіңіз?

Көлік иесіне барып, өзіне арналмаған орыннан кетуді сұраймын. Сосын мүгедектігі бар адамды сол орынға жайғастыруға көмектесемін. Егер көліктегі адам көнбесе, автотұрақ әкімшілігіне шағымданамын.

Өз жұмысыммен кете беремін. Мұндай күнде болып жатыр ғой.

Арбадағы кісіге басқа орын табуға көмектесемін.

Метроға қара киім киген, үлкен дорбасы бар сақалды адам кірді. Сіздің реакцияңыз?

Қорқып кеттім. Мүмкін ол терорист шығар? Олар солай жүреді.

Өзіне солай киінген ұнайтын шығар. Мүмкін ыңғайлы. Шошымаймын, онда тұрған ештеңе жоқ.

Қорқатындай жағдай емес. Бірақ қасынан алшақ кетіп, метродан тезірек түсуге тырысамын.

Қызыңыз қара нәсілді жігітпен кездесіп жүргенін айтты. Оның бұл таңдауына қалай қарайсыз? Сол жігітке тұрмысқа шығамын десе, келісесіз бе?

Қызымның қандай нәсіл, ұлт өкілімен кездесетіні маңызды емес. Оның жеке таңдауын сыйлаймын, кімді алып келсе де, ең біріншіден адам деп қараймын.

Кездесе берсін. Ең бастысы қара нәсілдіге тұрмысқа шықпаса болды.

Оны шынымен ұнататынын анықтап, сұраймын. Райынан қайтаруға тырысамын.

Ересек балаларыңызбен фильм көріп отырсыз. Фильмде ЛГБТ өкілдерінің өмірін көрсетті. Сіздің әрекетіңіз?

Ересек балаларым бәрін біледі. Фильм көруді жалғастырамын. Онда тұрған ештеңе жоқ.

ЛГБТ өкілдеріне жиіркеніп қараймын. Балаларыма түсіндірудің қажеті жоқ. Фильмді өшіремін.

Фильм көруді жалғастыра беремін. Бірақ бір жыныстылардың бұл тірлігін әдепсіздікке балап, балаларыма түсіндіремін.

Офис тазалайтын әйел сізге келіп, жалақысын көтеруді сұрады. Онымен қалай сөйлесесіз?

Лифтке бірге мініп, бұйымтайын айтуын сұраймын. Төменгі қабатқа жеткенше өтінішін тыңдап, шешімімді айтамын.

Еден жуушылар жиналатын арнайы орын бар. Тек сол жерге барғанда мәселені тыңдайтынымды айтып, шығарып саламын.

Уақытымның тығыз екенін айтамын. Кейін келуін сұраймын.

Әріптесіңіз - әйел, өте еңбекқор, мықты маман. Бір күні оның қызмет орныңызға кандидат екенін білдіңіз. Алайда осыған дейін мені ауыстыра алады, лайық деп ер әріптесіңізді қолдап, жүрген болатынсыз. Екеуінің бірін таңдауда қандай шешімге келдіңіз?

Әрине, өзім таңдаған інімді барынша дайындап, басшылықтан оны орныма тағайындауды сұраймын.

Екі әріптесім де осал емес. Сондықтан екеуіне бірдей тапсырма беріп, сынап көремін. Кім жеңсе, қызмет сонікі. Бұл жерде ер не әйел болғанына назар аударылмауы керек.

Әйел әріптесімді қолдаймын, бірақ оған қызметімнің келеңсіз тұсын айтып, шыдай алатын-алмайтынын сұраймын. Әйелдерге бұл жұмыс қиын болатынын түсіндіремін.

Балаңыз әке жолын қуғысы келмейтінін, дәрігер болмайтынын айтты. Сіздің реакцияңыз?

Онда анаң сияқты бухгалтер боласың деймін.

Оған дәрігер болу ең күшті жұмыс екенін айтып, ойынан қайтаруға тырысамын.

Баламның шешімін қабылдап, оның кез келген таңдауын қолдайтынымды білдіремін.

Сүйікті артисіңіз ЛГБТ өкілі екенін білдіңіз. Оны әрі қарай тыңдайсыз ба?

Аздап көңілім түсті, қабылдай алмадым. Бірақ әндерін жақсы көремін.

Мен оның өнеріне ғашықпын. Тыңдай беремін.

Ол артиске көзқарасым өзгерді. Енді тыңдамаймын деп шештім.

Жақыныңыз дастархан жайып, қонаққа шақырды. Түрлі дін өкілі жиналыпты. Қонақтар мұсылман жайлы әңгіме басталса, жап-жақсы талқылайды да, христиандардың әңгімесін тыңдағысы келмей отыр делік. Сіздің реакцияңыз?

Исламның қағидаларын айтып, мұсылмандардың дұрыс көзқараста екенін дәлелдеймін.

Өркениетті адам ретінде өз дінімдегі нәрселерді айта отырып, қасымдағылардың дініне құрметпен қараймын. Орынсыз сұрақ қоймаймын.

Өзім сенетін дінге қатысты әңгімелерді тыңдаймын да, басқа сенушілер сөйлегенде әңгімені басқа тақырыпқа ауыстырамын.

Тест: Қаншалық толерант адамсыз?

Сіз нағыз толерант адамсыз

Басқаның кез келген ойын, көзқарасын қабылдап, сыйластық таныта аласыз. Адамды ұлтына, дініне, жыныс ориентациясына қарап бөлмейсіз. Сіз үшін барлық жанның құқығы мен мүмкіндігі тең. Жасы кіші болса да, адамның сөзін тыңдап, оның айтқанымен санаса аласыз. Бүкіл ұлтқа немесе әлем халқының ойына әсер етемін деп жанталаспайсыз.

Сіз өзіңізге қажет кезде толерант адам бола аласыз.

Жалпы толеранттық туралы білесіз. Көптің көзінше толерант адам ретінде сөйлеп, шешім қабылдайсыз. Алайда мәселе өзіңіз бен жақындарыңызға қатысты болса, бұл ойыңыздан айнып қалуыңыз мүмкін. Сіз үшін "өзге ұлт" түсінігі жоқ болғанымен, жақыныңыздың басқа ұлт өкіліне үйленуіне келіспей тұрасыз. Әйелдің ермен құқығы тең деп есептесеңіз де, оның бір саты төмен болуына қарсы емессіз.

Сізді толерант адам деп айту қиын.

Толеранттықты "шыдам", "өзгенің ойын, көзқарасын қабылдай алу, сыйластықпен қарау" деп түсіндірсек, төзімге ие адам болуыңыз мүмкін. Бірақ өзгенің пікірі мен көзқарасын дұрыс деп қабылдау қиын. Сондықтан қалыптасқан таптаурыннан шықпай, басқаша ойлайтын адаммен сөз таластырып кетуіңіз ғажап емес.