Ұлы химиялық жаңалықтар.
Д.И. Менделеев химия дегенді – химиялық элементтер мен олардың қоспалары туралы ғылым деп атады. Химия адамзатқа табиғи заттардан мүмкіндігінше барлыққажеттіліктерді алу үшін керек болды; Металдар, әк пен цементті, бетонды бояулармен дәуірлерді жарылғыш заттарменжанар – жағармай материалдарды және т.б. Сонымен қатар химияның екі бірдей мәселесі бар;
- Өдірістік міндет – берілген қасиеттері бар заттар алу.
- Ғылыми міндет – заттардың қасиеттерін меңгерутәсілдерін анықтау.
а) Затың құрамы элементтік, молекулалық
ә) Молекулалардың құрамы
б) Химиялық реакцияның термодин.амикалық және кинетикалық заттары.
в) Заттың құрамының дәңгейі .
Орыс ғалымы Д.И. Менделеев өте үлкен және әртүрлібөлімдерден тұратын “ химия негіздері” деген кітапты 1868 ж сол кездегіхимиялық білімдер мен байланысты түрде екенін баяндады.Д.И. Менделеев сонымен қатар бордың, алюминий, мен кремнидің ол кезде белгісіз болған экосбор, экаалюминий бар деп болжады.
Геология ғылымы немесе жер туралы мәлімет.
Геология –жаратылыстану ғылымдарының ішіндегі ең маңыздыларының бірі. Геология деген бұл жердің құрылысын, құрамын, дамуын, тау жыныстарын, пайдалы қазбалардың қалыптасуын, жердегі тіршілікатуыныңпайда болуымендаму тарихын зерттейді. Геология сөзі грек тілінен аударғанда жер туралы ғылым деген, гео –“ жер”, логос –“ ғылым” Геология ғылымы басты зерттеу тұрғысында үш топқа бөлінеді :
- Минерология – минералдардың құрамын, физикалық қасиеттерін зерттейтін ғылым.
- 2. Петрология – магмалық және тау жынысмтарыныңзаттық құрамын ерекшеліктерін зерттенйтін ғылым.
3.Литология – өгінді тау жыныстарыныңқұрамын, құрылысын анықтайды.
Жер күн жүйесіне тиесілі планетаның бірі, ол ғарыш денесін дәйім айналып тұрады, яғни сонымен тұрақты байланыста болады. Жер тіршілік ортасы болып табылады. Ол планетаның үш қабатындажатады.
Атмосфера (ауа қабаты ),
Гидросфера (су қабатында),
Қатты заттардан тұратын литосфера қабаты.
Осы үш қабаттың үшеуіде жердің геологиялық даму тарихы барысында қалыптасқан. Жер күн жүйесінің 3 – ші планетасы жердің күннен айналу қашықтығы орта есеппен149,5.106 км .
Жер ядросы – орташа радиусы шамамен 3470 км, сфера пішіндес, жазықтықтан шектелген жердің орталық бөлігі (тереңдігі 2900 км).
Жер мантиясы – бұлжер қыртысының табаны орналасқан жер ядросы қамтитын планета заттар кешені ( тереңдігі 2900 км).
Жер мантиясының өн бойындағы сейсмикалық толқындар үш қабатта жіктеледі:
а) Жоғарғы мантия,
б) Ауысу белдемі,
с) Төменгі ментия.
Жер қыртысы дегеніміз – литосфераның беткі бөлігін құрайтын жер поанетасының үстінгі қабаты. Жер қыртысының құрылысы бір бағытта емес олар тік ненмесе жазық бағытта болады.
Тау жыныстары мен минералдар.
Тау жыныстары деп — жер қыртысындағы геологиялық денелерді құрайтын әртүрлі минералдар жиынтығын айтамыз.
Жер қыртысына тән тау жыныстарын құруға басты элементтердің ұзын саны жиырмадан аспайды. Олардың 8 элементті :
1) Отегі,
2) Кремний,
3) Алюминий,
4) Темір,
5) Кальций,
6) Натрий,
7) Калий,
8) Магний.
Бұлар ең басты жыныс құрушы элементтер болып аналады. Жер қыртысында табиғи таза күйінде кездесетін 7 –ақ элемент бар :
1) Көміртегі (көмір, алмас)
2) Күкірт,
3) Алтын,
4) Платина,
5) Күміс,
6) Мыс,
7) Темір ал қалған элементтер химиялық қосындылар түрінде кездеседі.
Жер ыртысында ең көп таралған элемент оттегі, ол салмағы тұрғысынан ол жер қыртысының 46,6% құрайды.
Минералдарды әдетте 10 топқа бөледі :
1)Сулфиттер,
2) Галойдтар,
3) Топырақтар,
4) Корбанаттар,
5) Сульфаттар,
6) Хроматтар,
7) Вальфроматтар,
8) Фосфаттар,
9) Борроттар,
10) Табиғи таза күйінде кездесетіндердің бірі (темір, алтын).
Тау жыныстарын құруға қатынасатын барша минералдар жиынтығын – жыныс құрушы минералдар деп атайды.
Табиғи таза элементтерге қысқаша тоқталу.
Көміртегінің табиғатта екі түрі :
а) Алмас,
ә) Графит.
Алмас бұл — грек”адамас” жеңдірмейтін деген сқзден шыққан. Бұл қватты және физикалық әсерлерге төзімді.
Химилық формациясы С түссіз, немесе көкшіл, көк, қоңыр, алмасша жылтылдайды, қаты зат, ұрғанда морт сынады.
Графит бұл — гректің “графо” жазамын деген сөзінен шыққан. Формациясы С, қара және қою сырғылт түсті, жиырылатын метал сияқты. Ол саусаққа немесе қағазға жұғады. Әртүрлі өнеркәсіпте қолданылады.
Күкірт — химиялық формациясы S, алмасша жылтырайды, сары түсті, морт сынғыш, сірінке отынына оңай-ақ жанады.
Алтын – формациясы Ag, ақшыл түсті, жылтырайды, күміс күкіртті қосындысының ыдыруы нәтижесінде түзіледі. Бұдан бұйымдар мен тиындар жасайды.
Мыс — формациясы Cu, сорғылт қызыл түсті, жылтырайды, бұл күміс күкірттің қосындысының нәтижесінде түзледі. Өте сирек мыс рудасы ретінде ретінде пайдаланылады.
Платина – формациясы P, түсі ақшыл, металша жылтылдайды, табиғи таза, күміспен темірге ұқсайды. Олар өнеркәсіптерде, тіс, алтын бұйымдар жасауға қолданылады.
Темір – Fe түсі сұрғылт, металша жылтылдайды, өте жоғары магниттік қасиеттеріңн және ауада тез тотығатындықтанерекшеленеді.
Табиғи таза теміріс–тәжірбеде пайдаланылады.