Ішкі секрециялық бездер

Адам денесіндегі бездер сыртқы,ішкі болып екіге бөлінеді

Ішкі бездер өнімін ( секрет-өнім) тікелей қанға немесе жұлын сұйықтығына шығарады. Ішкі секреция бездерінің өнімдері гормон деп аталады. Ішкі бездердің көпшілігі өте кішкентай, барлығының салмағы 100 грамнан аспайды.Алайда олардың ағза үшін маңызы өте зор.Олар бөлетін гормондар ағзадағы зат алмасу, даму және өсу жыныстық жетілу, сияқты өзгерістерге әсер етеді

Эндокринді бездер шығу тегі мен орналасуына қарай мынадай бес топқа бөлінеді:

1.Нейрогенді бездер тобы :гипофиз,эпифиз

2.бронхиогенді бездер тобы:қалқанша,қалқанша маңы,айырша

3.хроммафинді бездер тобы:бүйрекбез және параганглий

4.Энтодермалды аралас бездер:ұйқыбез

  1. мезодермалды аралас бездер жыныс безі ,қуық түбі безі.

Гипофиз немесе төменгі ми қосалқысы сына сүйектегі түрік ері шұңқырында орналасады. Ұзындығы 8-10 мм,ені 12-15 мм, салмағы 0,3-0,7 г.Без үш бөлімнен : алдыңғы,ортаңғы және артқы бөлімдерден тұрады, алдыңғы,ортаңғы бөліктерін аденогипофиз, ал артқы бөлігін нейро гипофиз деп атайды. Аденогипофизде 20 шақты гормондар бөлінеді..Нейрогипофизде окситоцин және вазопрессин гормондары синтезделеді

Эпифиз немесе томпақ безаралық ми төмпегінің үстінде орналасады. Ұзындығы 1,2 мм,ені 5-8 мм, салмағы 0,25 г.Қызметі жете тексерілмеген,бірақ жыныс мұшелерінің дамуына кедергі келтіретін гормон бөледі деген жорамал бар.

Қалқанша без -ішкі секреция бездерінің ішіндегі ең үлкен сыңар без.Оның түсі сарғыш-қызыл, жұмсақ болады. Ұзындығы 50 мм,ені 50-60 мм, салмағы 30-50г. Қалқанша без оң,сол және аралық үш бөліктентұрады.Гормондарытироксин,трийодтиронин,тирокальцитропин..Гиперсекреция жағдайында Базед ауруы,ал гипосекреция жағдайында миксидема ,кретинизм аурулары дамиды.

Қалқанша маңы безі -ішкі секреция бездерінің ішіндегі ең кіші сыңар без.Ұзындығы 4-8 мм,ені 3-4 мм, салмағы 0,05-0,09 г.Гормоны паратгормон ағзадағы кальций ,фосфор алмасуына әсер етеді.

Айырша без төс сүйегі алқасының артында орналасады. Айырша без кәмелетке келгенше жасөспірімдердің жыныстық жетілуін тежеп тұрады. Айырша без оң және сол бөліктерден тұрады.

Бүйрекбез екі бүйректің үстінде орналасқан сарғыш түсті жұп мүше Ұзындығы 49-60 мм,ені 15-20 мм, салмағы 11-20 г.Бұл без адреналин т.б. зат алмасуға қатты әсер ететін гормондар бөледі.

Ұйқы безі күрделі көпіршікті аралас без.Бұны аралшық безі деп атайды .Гормоны-инсулин.

Жыныс бездері жыныс жасушаларынан басқа өздеріне тән жыныстық гормондар бөледі.Бұл гормондар екінші реттік жыныс белгілерінің дамуына ықпал етеді.