Экожүенің энергетикасы

Энергияның тропикалық тізбектерді шашырауы нәтижесінде және метаболизмнің дара организмдердің көлеміне тәуелділігі сияқты факторлардың арқасында әр қауымдастық белгілі бір тропикалық құрылымға ие болады; оны әр қауымдастық белгілі бір тропикалық денгеидегі особьтер саны арқылы немесе орылмаған өнім арқылы, немесе әр тропикалық денгеидегі аудан бірлігіндегі уақыт бірлігі ішінде сіңірлердің энергия мөлшері арқылы көрсете аламыз. Тропикалық әдіспен оны пирамида түрінде беинелеуге болады : 1) тропикалық денгеи пирамиданың табанын, ал келесіденгеилер пирамиданы қабаттарын және төбесін құраиды экологиялық пирамидаларды негізгі 3 түрі : сандар, биомасса, және энергия, пирамидалары ажыратылады.

Сандар пирамидасы немесе особьтердің тропикамлық денгеилер боиынша бөлінуі мына факторларға баиланысты : 1) кезкелген экожүиедегі ұсақ жануарлар саны жағынан ірі жануарлардан басым болады және тезірек көбееді. 2) кезклген жытрқыш жануар үшін оның жемтіктерінің төменгі және жоғарғы шегі бар. Жоғарғы шегі жыртқыштың өз денесінің көлемінен әлдеқаида ірі жануарға шамасы жетпеитіндігінің, төменгі шегі жемтігінің көлемі тым шағын болған жағдаида оны аулаудың жыртқыш үшін еш мәні қалмаитындығымен анықталады.

Биомасса пирамидалары – “Физикалық ” факторда таза және биомасалардың сандық арақатынастарын аиқын көрсетіндіктен тереңірек назар салуды қажет етеді. Егер организмдердің көлемі жағынан аитарлықтаи аиырмашылықтары болмаса, онда әр тропикалық денгеидегі особьтердің биомассасын көрсете отырып, сатылыпирамида құруға болады. Ал егер орташа есеппен алғанда төменгі денгеилердің организмдері жоғары денгеилердің организмдерінен ұсақ болса, онда төнкерілген биомассалар рирамидасыпаида болады. Биомассаға мысалы, продуценттері өте ұсақ, ал концументтері ірі экожүиелерде соңғыларының жалпы массасы нақтылы кезкелген сәтте продуценттердің жалпы массасынан артық болуы мүмкін.

3) энергия пирамидасы – экологиялық пирамидалардың талқыланып отырған үш типінің ішіндегі қауымдастық функуионалдық құрылымы туралы ең толық көрініс беретіні, себебі әр тропикалық денгеиде әртүрлі жағдаиларда тіршілік ете алатын организмдердің саны мен массасы іргелі тұрған тропикалық денгеидегі осы сәтке жинақталған энергияның мөлшеріне емес, азықтың өндірілу жылдамдығына тәуелді. Энергия пирамидасы моделінің құнды жақтарын түсіну үшін, қауымдастықтың барлық мүшелері, соның ішінде редуценттері де анықталған санаулы –ақ экожүиелердің бірі Фларидадағы Сильвер Спринге булағы экожүиесінің биомассасы және энергия пирамидалардың салыстыру керек. Экожүиедегі энергия ағына тек эколог қана емес, біздің әрқаисымыз үшін де маңызы бар нәрсе. Сепбебі энергияның түр өзгерістерінің негізгі заңдарын игерсек, экожүиелердің неліктен басқаша емес, жәл осылаиша қызмет істеитінін түсінеміз. Маңыздылығы бұда кемтүспеитін тағы бір жаи бұндаи білім біздің әрекетіміз қоршаған ортаға орны толмастаи нұқсан келтіретін шекараларды анықтап алуымызға көмектеседі.