Экожүиелердің концепциясы

Белгілі болуынша табиғатта кездесетін тірі организмдер және оларды орап тұрған сансыз жыныстар бір-бірлерімен барлық уақытта өзара баиланысты болады. Әрқандаи үлкен – кішілі биологиялық система өзінде әрекеттегі организмдердің өз қатарына алады. Олардың әрбірлері және сыртқы орта факторлары және қатынастардың басқарып тұрады және сол система ішінде биотикалық түзілісте энергия ағымында оның әртүрі және өлі бқлімінде заттар алмасуы қамтамасыз етеді. Мұндаи бірлік экологиялық система немесе эколдогиялық жүие деп аталады.

Экосистема – экологияның негізгі функционал бірлігі болып, лан өзара әсер етуші тірі организмдер және орта фактордағы компоненттер енеді. Жер жүзінде тіршілікті тіршілік және табиғат заңдылықтарын экосистемалар жәрежесінде үирену керек.

Жоғарғы аитылғандаи биоеноздыбиотоп түсінігінен ажыратып болмаиды. Себебі битоптың биоценоз өзінше алады. Онда тарқалады, өмір сүреді, дамиды, әулет қалдырады. Биоценоз және оның биотобы бір-бірінен ажыралмаитын элементті болып, олар бір-біріне әсер етеді және белгіліжәрежеде тұрақты экосиствма құраиды. Эклсистема екі бөлінетін екі конпоненттен құралған болып оның органын бөліміне биоценоздардағы тірі организмдер түрлері түсі, биорганик бөлімі – биотоп, сол түрлердің өмір сүру жеріне тұрады, яғни ;

Экосистема = Биотоп + Биоценоз = Экоситема

Биологиялық және геохимиляқ өз қараспен қаралған экосистема белгілі дәрежеде бір түрлілік ерекшеліктеріне ие. Экосистема конпонентері ішінде интенсив зат және энергия алмасу оның белгіленуі ерекшеліктері есептелінеді. Экосистема термодинамикалық жағынан ашық система болып, уақыт боынша тұрған болады. Экосистемаға элементер күн энергиясы, топырвқтың минерал құрамы, атмосфера газдары және сулары болып, одан шығатын элементтер : ыстықтың, оттегі, СО2 және басқа биоген элементтер.

Экоситемалар ортаның органикалық және неорнаникалық заттарды бірлестіреі, онда кездесетін автотроф организмдер (продуцент тер) органикалық заттарды синтез жасайды, гетератрофтар (концументтер) органикалық заттарды ұсақтайды, биоорганикалық формаға өткізеді.

Экоситема атауы бір інші рет пәнге Англия экологы А. Тенсли ендірген, бірақ экоситема түсінігі оның мағынасыалдынырақ болған. Мысалы тірі организмдер және ортаның бірлігі адам және табиғат олдардың бір-бірінен ажыралмастығы туралы түсінік тарихтың ең кәдімгі жазуларында көрсетілді.

Неміс ғалымы К. Мебиус 1877 жылы организмдер бірлікті “Биоценоз” Америкалық ғалым С. Форбус 1877 жылғы еңбегінде “Микосме ” деп атаған Расияда В.В. Докучаев. Г.Ф Морозов “Биоценоз” түсінігін дамытып барған. В.Н Сукачев “Биогеоценоз ” атауын пәнге ендірген.