Жұп тұяқтылар отряды

Қабан үй шошқаларының тегі болғаны үшін ол үй шошқаларына ұқсас болады. Оның денесі қабарғаларына тартылған, күшті және ықшам болады. Желкесінде жолы байқалып тұрады. Қабанның мойыны қысқа жұлын болып кем әрекетенеді басы тұмсығы ұзын болып танау тесігі жайланған тұмсығы әрекеттенуші болады. Көздері кіші болады.

Оның терісі қатқыл қылшықтармен қоршалған түсі сарғыштан қоңыр түске дейін ауысып тұрады, тұяқтары жұп болады құйрығы 20-25 см ұштары түктерімен аяқталады.

Қабанның денесі ұзындығы 160-170 салмағы 220-240 кг-ға дейін болады. Қабандар суға жақын батпақшыл жерлерде писамды жасайтын шашақтары түрліше өсімдік және тамырмен қоректенетіні үшін 3500-4000 м биіктікке дейін таулы аудандарда сондайақ қызыл құм зоналарында кездеседі. Қабан Оңтүстік жануары болғанымен 20-25 градус суыққа төзімді болады олар қар 35-40 мм ге дейін болғанда әрекеттенуі қиын болды.

Қабандар топ-топ болдыпписамды тек кенде еркектері сондай-ақ балалаған самкалары өз алдына бөлініп шығады. Қабандар қосылмайтын айларда 5-жасқа дейінгі еркек қабан топтан қудаланады қалған еркек қабандар өзара шайқасады. Оладың айыр тістері өткір ұзын болып тек жолбарыстардан ғана қорғана алмайды. Ол тістеріне қарсы қабандардың қолтық асты терісінде 2-3 сагтиметрлі тері асты ұлпалар қабаты көктем айларында пайда болып оған қабанның тістеріде өтпейді. Ол қабан «қалқан» қызметін атқарады. Қабан сымкалары. Қосылғанан кейін 4-айлардан кейін 5-айға дейін балалайды. Қабандар балалауға үлкен шөптен індер құрады, балаларының көздері ашылып туылады, туылғанда сарғыштан аққа дейін жұмсақ қылшықтары болады.

Төрт айдан кейін қабан түсіндегі қылшықтар пайда болады, алғашқы айларында балалары інен шықпайды. 15-20 күнен кейін жерді қазып түрлі өсімдік тамырларымен қоректене бастайды. Шаң тұнған торайлары 600-1000гр 5-6 айда 30-40 кг ға дейін өседі. Оларда 6 айда сүттістері шығып аяқталып кейін нағыз шақ тістері шыға бастайды олар үш жылға дейін жалғасады. Еркек қабандардың жақ тістері өмір бойы өседі, еркек қабандардың тістері өмір бойы өседі. Еркек қабанда бес жасында ересек жасқа жетеді Қабан (жабайы шошқа) түнде белсенді әрекетенеді.

Қабандар шомылуды ұнтады соның үшін олар шомылатын жерлерде көбнесе шұңқырларда пайда болады. Көбінесе жаз айларында шомылады. Күндіз күндері олар құалың тоғайларда қамыс арасында демалады. Күн батқанан кейін қоректенуге шығады қоректенген терминде аударылған артықшылықтар қалады. Қыс айларында күндіз қоректеніп түнде індерінде жатады. Қабандар марттан сентиябрге дейін түнейді. Олар аралас заттармаен қоректенеді таулы орманды аймақтарда пишистер, шәудік иттермен де қоректенеді, құралған көлдерде балықтармен де қоректенеді. Ауыл шаруашылығында егіндерді бүлдіреді, көбірек тамыр жемістері мен қоректенеді. Қабандарды аулада түрлі әдістерден пайдаланады. Олардан қалық тағамдардан шығарып алуда иттерден пайдаланылады құрылыста найза семсерлермен шаныштап өлтіреді. Олардан етті тербету үшін аулаған қабандар табиғи шағында көбірек тума ауыруынан өледі. Олар адамдарға да жұғады. Оларға жолбарыстардан басқа қуатты аңдар жоқ. Қасқырларға қарсы ересек қабандар күресе алады.

Кейде олардың торайларына қамыс мелсалғыл шабылдауыл кездеседі. Тауылы аудандарда барыстарға жем болады. Өндірісте олардан тек ет терісі үшін емес запарктарда тұтқындау үшін де аулайды. Тұтқынға жақсы бейімделуі қабандардың 24-28 түрі есепке алынған олар тек тасатын аймақтарда туса, көлемі, бос құрлысымен ажыратылады. Бізде Орт Азия қабаны өмір сүреді.