Химия талшықтарының экономикалық маңызын, мақта мата өнеркәсібінің орналасу ерекшеліктер

Талшықтың құрамында қарай тоқыма біртекті аралас, аралас және біртекті емес болып ажыратылады. Біртекті тоқыма иірілген, жіптің тек бір түрінен ғана пайдаланады. Әр түрлі талшық араластырып жүн мен матадан өрілген немесе жүн мен химиялық талшықтан өндіру иірілген мата түрінде болады. Тоқыма талшықтың құрамы әр түрлі жіппен тоқылады.

Қазақстанда тоқыма өнер кәсбі 12 – ғасырларда өрс алған. Бұл көбінесе Өзбекстан, Қазақстан мен Жетісудың қалаларында қоныстарында дамыған. Мақта, мата тоқымаларын бота, бөз, тор, шыт деп аталады. 1941-1945 жыл Ұлы Отан соғысы кезінде неміс-фашист басқыншылары басып алған территориядағы тоқыма машинасын жасау заводтары, тоқыа өнеркәсібі қиратылды. Тоқыма өнер кәсібі соғысқа дейінгі дәрежесінен едәуір асып түсті. Мысалы, мақта-мата өндіру 2,4 есе жүн маталарын өндіру 2,9 есе.

Қазақстанда тоқыма өнер кәсібі негізінде Ұлы Отан соғысынан кейін кең даму жолына түсті. Қазір Республикаызда тоқыма өнер кәсібі жеңіл өнер кәсіптің мақта, мата, жүн өндіру саласына тапқы өңдеуден өткізу фабрикалары: Аякөз жүн иіру фабрикасы, қарғаны шуға комбинаты, семей мәуіті — шуға өндірістік бірлестігі, Алматы кілем фабрикасы, Қостанай мәуіті-шұға комбинаты жатады.

Орман өнеркәсібі – ағаш дайындайтын және оны өңдейтін өнеркісіп салаларының жиынтығы.Орман қоры тапшы елдер мен аудандарда ағаш дайындау жұмысын орман шаруашылығы кәсіпорындарының өздері жүргізеді.Табиғи орман қорына бай елдер мен аудандарда ағаш дайындау өндіруші өнеркәсіп сипатында ұйымдастырылып. Орман өнеркәсібінің жалпы жүйесіне кіретін дербес ағаш өңдеу өнеркәсібін құрайды. Ғылыми – техникалық рпогрестің және еңбектің қоғамдық бөлінісінің өркендеуі барысында орман өңдеу өнеркәсібі құрамында жаңа өндіріс салалары туып қалыптаса бастады. Ағаштан мыңдаған өнім түрлерін шығаратын орман өңдеу өнеркәсібі салалық құрамына қарай ағашты механикалық және ішінара химиялық-механикалық жолмен өңдейтін ағаш өңдеу өнеркәсібі ағашты химиялық жолмен өңдейтін целлюлоза-қағаз өнеркәсібі топтарына бөлінеді.Орман өнеркәсібі қай министрлікке бағынатынына қарай да салалық топтарға жіктеледі.(Мыс:ағаш дайындау және өңдеу өндірісі.Орман және ағаш өңдеу өнеркәсібі министрлігіне біріктірілген).

Орман өнеркәсібінің дамуы барысында оның еліміздің экономикасының сұранысына барынша қанағаттандыратын және жаңа қогғамдық өндірістік тиімділігін арттыратын прогресшіл салалары қарқынды сипатталды. Мысалы: Кесінді материалды ауыстыратын ағаш тақта, картон қағазға өндірістің үздік дамуы нәтижесінде оағаш дайындауды ұлғайтуға, халық шаруашылығының мұқтажына ағаш шикізатынан жасалған өнер кәсіп бұйымдарын көптеп және түр – түрімен шығаруға мүмкіндік туады. Фанер (неміс Furnier – жабдықтпау реттестіру) – екі не оданда көп жұқа ағаш тақтайларды бір – біріне беттестіріп желімдеу арқылы алынатын ағаш материал. Фанер жасау үшін көбіне қайың, сондай – ақ қанды ағаш, қарағай т.б.ағаштың түрлдері пайдаланады. Фанер тақтайларының қалыңдығы 1-19 мм, ұзындығы мен ені 725-2440 мм болады. Фанердің арнаулы түріне бакелиттентірілген фанер, сәньдік фанер, профильденген фанер жатады. Фанер құрылыста сондай – ақ автомабиль, вагон, кеме,самалет жасауда, мебель өндірісінде тб қолданылады.