Азиядағы жаңа индустриялы ел – Корея Республикасы

Жерінің ауданы – 99,6 мың км2

Халқы – 48,3 млн адам (2004ж.)

Астанасы – Сеул

Мемлекеттік құрылымы – республика

Мемлекет басшысы- президент

Заң шығарушы органы- парламент

Мемлекет тілі – корей тілі

Ұлттық валютасы – вона

Корея түбегінің оңтүстігінде орналасқан Корея Республикасының құрамына Жапон және Сары теңіздегі 3 мыңдай ұсақ аралдар енеді. Бұл аралдардың тек 400 – ден астамында ғана тұрақты қоныстар бар, ең ірі сі- Чеджудо аралы. Жағалау бойымен континенттік қайраң жолағы созылып жатыр, мұнда судың тереңдігі 100 м- ден аспайды. Жағалау барлық қорына бай, соңғы жылдары мұнда мұнай барлау жұмыстары жүруде.

Ел аумағының 70 пайызға жуығын аласа таулар алып жатыр. Гранитті жартастар мен кішігірім сарқырамалар таулы өңірге айырықша сән береді. Сейсмикалық жағдай көршілес Жапониямен салыстырғанда тұрақты, ел аумағында сөнбеген жанартаулар жоқ және күшті жер сілкінулер болмайды. Кішігірім жазықтар елдің батысы мен орталығында және өзендердің сағасында орналасқан, олар көбінесе күріш егуге пайдаланылады. Корея жері пайдалы қазбаларға кедей; тек вольфрам кенінің дүниежүзілік маңызы бар. Сонымен қатар кварң, каолин, алтын мен темірдің, мырыштың шағын кен орындары кездеседі.

Елдің экономикалық өркендеуі ХХ ғасырдың 60 жылдарында арнайы мемлекеттік экономикалық саясат негізінде басталды. Ең алдымен, корей кереметіне үкіметтің экспорттық салаларды дамытуға бағдар алуы, халыққа кәсіби білім беруді жақсартуға бағытталған шаралар, халықтың еңбексүйгіштігі себепші болды. АҚШ тарапынан көрсетілген қайырымдылық көмек айрықша жеңілдіктерге ие болған жапон капиталының ел экономикасына келуі Кореяның өркендеуіне өзіндік әсерін тигізді. 60- жылдарда Корея Респбликасы шетелдерге, ең алдымен, мұнайлы араб елдеріне құрылыс қызметін экспорттай бастады. Корея құрылысшылары бұл елдерде салыстырмалы түрде арзан бағаға қазіргі заманғы жолдар мен көпірлер, қонақүйлер мен порттар сала бастады. Соның нәтижесінде ел қазынасына қосымша қомақты қаржы түсті.

1970 жылдарда машина жасау өнеркәсібіне, құрылыс пен мұнай химиясын дамытуға айрықша көңіл бөлінді. Сырттан әкелінетін шикізат негізінде жұмыс істейтін металлургия зауыттары салына бастады. Ауыл шаруашылығының ұлттық табыстағы үлесі 35 пайыздан 46 пайызға қысқарып, керісінше өңдеуші өнеркәсіп үлесі 20 пайыздан 43 пайызға дейін артты. Экономикадағы түбегейлі құрылымдық өзгерістер басында ел халқына уақытша қиындықтар туғызды. Бірақ мемлекет тарапынан жоспарлы түрде басқарылған бұл қайта құрулар ақыр соңында Кореяны Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдерінің деңгейіне жеткізді.

Кеме жасау ел өнеркәсібінің жетекші саласына айналды. Елдегі басты кеме жасау орталығы Пусан болып табылады. Корея Республикасы жеңіл автомобиль жасаудан дүние жүзінде бесінші орын алады. Қазіргі кезде Оңтүстік Кореяда жылына 2,2 млн жеңіл автомобиль жасалады. Аса ірі автомобиль компаниялары- “ Хундай”, “ Дәу” және “ Киа” (1999 жылдың соңында “ Хундай Мотор” компаниясымен қосылып кетті). Корей автомобильдері, негізінен, Азия елдеріне шығарылады. 1980 жылдардың ортасынан бастап “ Хундай” компаниясы шағын “ Пони Эксел” автомоибльдерін АҚШ – қа да сатуда. 1995 жылдан бастап “ Самсунг” корпорациясы да автомобиль шығара бастады.

Елде өнеркәсіптің металлургия саласы күшті дамып, қазіргі кезде дүние жүзінде алтыншы орынға шықты. Корея Республикасы дүние жүзінде өндірілетін болаттың 4 пайызын береді, электролиттік мыс, мырыш, қорғасын және құйма алюминий өндіруден де көзге түседі. Бұл саладағы аса ірі ПОСКО концерні дүние жүзінде жетекші орын алады. Жедел дамыған мұнай химиясы 1980 жылдардың соңында ішкі сұранысты толығымен қамтамасыз ететін дәрежеге жетті. Қазіргі кезде ел дүниежүзілік мұнай химиясы өнімдерінің 5 пайызға жуығын береді.

Соңғы онжылдықта ғылымды көп қажет ететін өнеркәсіп салалары (электроника, электр техникасын жасау) дами бастады. Ғарыштық күрделі техника жасау игеріле бастады; 2003 жылы Корея Республикасында 8 ғарыштық серік жұмыс істеді. Бұл салада бірнеше ғылыми – зерттеу орталықтары мен тәжірибелік зауыттарды біріктіретін “ Корея Аэроспейс Индастриз” компаниясы жетекші орын алады. Сонымен қатар телекоммуникация, байланыс құралдарын жасау жедел қарқынмен дамуда. Қазақстанның байланыс жүйесін жетілдіруде қазіргі заманғы кореялық сандық телефон станциялары кеңінен қолданыла бастады. Дүние жүзінің көптеген елдерінде “ ДЭУ”, “ Самсунг”, “ LG” компанияларында жасалған тұрмыстық техника үлкен сұранысқа ие. Кореяда жоғары дамыған елдердегі тәрізді “ ғылым қалашықтары” қалыптасу үстінде. Мысалы, Тәдок қаласында 3 университет пен 60 – тан астам ғылыми – зерттеу институттары шоғырланған. Соңғы жылдары компьютерлік бағдарламалар, биоинженерия, ақпараттық экономика саласында ғылыми зерттеулерге жеке меншік күрделі қаржы көп бөліне бастады.

1997 жылғы Азияның дамыған елдерін түгел қамтыған экономикалық дағдарысқа кейін Корея Республикасын “ Азия жолбарысы” деп атайтын. Бұл қысқа уақыт аралығында артта қалған елден дүние жүзінің алдыңғы қатарлы елдер қатарына қосылуымен байланысты болды. Ғалымдар елдегі экономикалық дағдарыстың бірнеше себептерін атайды: қаржы жүйесінің экономикасымен байланыссыз, бақылаусыз дамуы; елдегі саяси күштердің экономикаға басым ықпал етуі; экономикалық құрылымы мен шығарылатын өнім түрлерінің Шығыс Азияның басқа елдерінікіне ұқсас болуы және т.б. Халықаралық валюта қорының несиесі және шағын кәсіпкерлікті қолдауы нәтижесінде 1999 жылдың соңына қарай ел экономикасы қалпына келе бастады.

Соңғы онжылдықта Корея Республикасының сыртқы қарай дүние жүзінде он екінші орынға шықты. Мысалы, дүниежүзілік экспортының 95 пайызын дайын өнімдер (кеме, электрон бұйымдары, тұрмыстық техника мен автомобильдер) құрайды.

Басты сауда әріптесі –Қытай, оған жалпы сауда айналымының едәуір бөлігі тиесілі.

Халықаралық экономикалық ынтымақтастық аясында Корея Республикасы 1989 жылы құрылып, 24 елді біріктірген аса ірі Азиялық – Тынық мұхиттық еркін сауда аймағына (АПЭК) енеді.

Қазақстан аумағында жұмыс істейтін кореялық және бірлескен қазақ – корей кәсіпорындарының саны 2005 жылы 247- ге жетті. Олардың қатарында аса ірі “ Самсунг”, “ LG” компанияларының қатысуымен құрылған кәсіпорындар бар. Корея мен Қазақстан арасындағы қарым – қатынастар тек экономикалық бағытта ғана емес, әлеуметтік – мәдени тұрғыдан да өркендеуде; Қазақстанда 100 мыңнан астам корейлер тұрады.