Иемен

Екіншіәлемсоғысынанкейінағылшын–Йеменқатынастарышиеленіскенжағдайында сақталды.ЙеменжәнеАденбританпротекторатыарасындағышекарареттелмеді.

1946жағылшынамерикан–йемен«достық,сауда,теңіздежүзутуралы»келісімге қолқойылып, дипломатиялыққатынастарорнатылды.ТаиздеАҚШелшілігі,ал1947ж Вашингтондайеменөкілдігіашылды.1940жжекіншіжартысындайеменсоғысқадейінбастағанарабелдеріменқатынастарынкеңейтужәненығайтусаясатынжалғастырды,АрабелдерініңЛигасынқұруғаатсалысты,оныңқұрамынакірді,ал1947жБҰҰ–ңмүшесіболды.

1955ждейінелдебірнешемемлекеттіктөңкерістерболды.1955жтөңкерістенкейінелдеқайтақұруларжүргізутуралыжарияланды.Акционерліккомпанияларқұрылабастады.Ұлттықкапиталқаржысынабірқатарөренкәсіпорындарыашылды.Шетелдіктердіңкөмейіментоқымаөнеркәсіпқайтақұрылды.СыртқысаудаөркендепЙеменніңАденпортынантәуелділігінәлсіретті.Тауар-ақшақатынастарыныңдамуыішкісауданыңкеңеюіне жағдайжасады.Экономикалыққайтақұруларменқатарәлеуметтікжәнемәденисалалардадақайтақұруларжүргізілді.

12қыркүйек1962жТанздеимамАхмедқайтысболды.ҮкімкеңесіжаңаимаметіпбекхадаМұхаммедаль–Бадрдісайлады.Режимгеқарсыоппозициялықкүштер белсенділігін арттырды.АльХасандықолдаушылар«Еркінофицерлердің»көзін құртуғаәрекеттенді.Оныестігенұйымныңжетекшілерікөтеріліскешығуғашешімқаббылдады.26нан27қыркүйеккеқарағантүніолардыңсенімдіәскерибөлімшелеримамсарайынқорғауғаалыпоқжаудырды.Таңертетңкөтерілісштабымонархияныңқулағандығынжәнереспубликаорнатутуралыжарияланды.28қыркүйектежаңажоғарғыбилікоргандарықұрылды.

1962жқазанайындақұлатылғанимамаль-Бадрсарайдансолтүстіккеқарай қашқандығы белгіліболды.БұлоқиғаЙеменАрабРеспубликасыныңекіқарсылас лагерге бөлді.Республикандықтарменмонархистерге.Елдеазаматтықсоғысбасталды. Екіжақтаарабелдеріарасынанқолдауіздеді.МанархистергеСаудАравиясыт.б.концервативтікарабрепсимдерікөмеккөрсетті.РеспубликандықтарғаЕгипеткөмектесті.Елдетөтеншежағдайенгізілді.

1965жтамызайыныңсоңындаДдиддада(СаудАрабиясында)корольФейсалменГ.А.Насеркелісімгеқолқойды.ОлбойыншаЕгипет9айдыңішіндеЙеменАРданәскеріншығаруға,алСаудАравиясымонархистергекөмеккөрсетудітоқтатуғаміндеттенді.

1964жсоғыстаЕгипеттіңжеңілуіреспубликандықтардыңпозициясынәлсіретті.5қараша1967жасСалғыИракқаіс–сапарменкеткенуақытта,сананыңрадиосы оныңбарллықлауазымнанбосатылып,барлықатақтанайрылғандығынжариялады.Демократтардың5жылдықбасқаруыаяқталды.

ОсытөңкерістенкейінАбдар-РахманальАрьянитөрағылығыменРеспубликалық КеңесқұрылдыжәнеМұхсиналь–АйнибастағанМинстрлерКЕңесі,алқарулы күштердіңбас қолбасшысыболыпгенералХасаналь-Амритағайындалды.

1970жжелтоқсандажаңаКоституцияқабылданды,ондаЙАР«концультативтікпарламенттікреспублика»болыпжарияланды,барлықсаясипартияларменұйымдардыңқызметінетыйымсалынды.Исламмемлекеттікдін,алшариатбарлықзаңдардыңкөзіболыпжарияланды.Ұзаққасозылғандағдарыстанкейінекіелдедесаясижағдайтұрақтанабастады.1980жбастапекіелбірігугеұмтылабастады.1982жЙемендікПрезиденттікКеңесқұрылды.ОныңқұрамынаекіЙеменніңмемлекетбасшыларыкірді.Дайындықкезең22мамыр1990жекіелдіңбірігуіменаяқталдыбұлкүнЙеменРеспубликасыныңұлттықмерекесіболыпжарияланды.

Соғысаяқталғаннанкейінағылшындаротарменпротектораттардыбасқаружүйелерінқайтақұрудыжалғастырды.1947жгубернатормаңындағыАтқарушыКеңескеқосаАдендезаңшығарушгыКеңесқұрылды,оныңмүшелерінотаршылдықбиліктағайындады.

1857жбастап1937ждейінАдендіағылшын–үндібасшылығынабағынғанБамбейпрезидентібасқарды.Өздерініңпозициясыннығайтуғаұмтылғанағылшындар1937жотарменпротектораттыбасқаружүйесінөзгертті.Аденотаретіпжарияланып,тікелейЛондоннанбасқарылды.Отаршылдықәкімшілікбасшысыгубернатор,аләрібасқолбасшыдаболды.АденніңәскеристратегиялықмаңызыҰлыбританияныңЕгипет,Ирактағыт.б.арабелдеріндегіпозициясыныңәлсіреуіменөсті.1957жолСуэцтіңшығысындағыірібританәскерибазасынаайналды.ОтардаАравиядағыағылшынқарулыкүштерініңжоғарыбасшылығыныңштаб-пәтеріорналасты,ал1961жолОртаШығысбасшылыққақайтақұрылды.

СоғыстанкейінОңтүстікЙемендеүлкенқоғамдықөзгерістерболды.1950жжбасАдендежұмысшытабыныңүшотрядықалыптасты.Мұнайшы–жұмысшылар,порт-жұмысшылары,құрылысжұмысшылары.

Әлеуметтік–экономикалықөзгерістердіңсалдарынанпатриоттыққозғалыс пайда болды. Ұлт–азаттыққозғалысәсіресе1967жараб-израильсоғыстанкейінөршіді. 27қараша1969жШетелдіккомпаниялардыұлттандырпутуралызаңқабылданды.5қараша1970жаграрлықреформатуралызаңқабылданды.30қараша1970жКонституцияқабылданды.Мемлекет–халықтықДемократиялықЙемен республикасыдеп аталды.