ХІХ ғ. 70жж — ХХ ғ. басындағы Түркияның саяси жағдайы

Реакцияүстемдігіелдепрагресивтікүтердіңдамуынтабаалмады.«ЖаңаОсмандаридеясынжастүріктероданәрідамытты.Зүлымрежиміолардысұлтанбилігінеқарсыреволюциялықәдістіқолдануғасебепболды.

1899жСтамбулқаласында әскери-медициналық училещше курсанты Им браги Тено инцентива «бірлік және прогресатты»құпиқоғамқұрды,амақсаты;Абду-Хамит реакциясына қарсыкүрес:СоныменқатарАхмет-Рйзабейбасшылығымен имегранттықапазитцияқалыптасабастады.Бұлұйыммүшелерінеуропадажас турактер депатады.Бұлжасинтелегенцияұлттық–буржуазияпомещиктер өкілі еді.

Негізгімақсаты.;Конституциялықрежимдіқалпынакелтіру.Европаұйымыменбуржуазиялықреформаатқару.Ұлттықмәселебағытыншабірлікболмады.Ахмед-Рйзабастағанбірбөлігітүрікаттыбуржуазиямүдделерінқорғады.

«Османизмдоктринасын»басшылыққаалды.Империяныңдержавалардыңқаруында қалды. Жас түріктер ұйымдарының қызметіалғашқыкездепропагандамен агитация мен шектелді.(Түркия және шетелдешығатын газет,журналдар арқылы)

Барлықпартия,топүиірмелержұмысынбіріктіруәрекетіжастардың1901жПарижконвенциясындажасалды.БірақОсманимпериясындағырежимдіөзгертужолдарыменәдістерінжөніндегіқарама-қайшылықтарқозғалыстыңболуына алып келді. БіреуініңнегізіАхмед-Резатобы.Оның«Менверт»аттыгазет беттеріне шыққан идеяларыосысаясибірліктіңнегізінқұрады.Сабахаддин тобы «Децентрамизатцияжәнежекеинецативақоғамы»дегенұйымыбірікті:оларОсманфидератциясының құрылуын қолдады. Оныңқұрамында-халықтарғаавтономия бірігуге тиістіеді.ЕкіжастрактерорталығыныңбәсекесіАбул-Хамитрежиміне қарсыкүрестіңбәсеңдеуінеалыпкелді.

ПарижконгессиясыныңқатысушыларықарулыметералистіАбул-Хамитекініңтаққаотырғанына33жтуылғанкүнібастаудышешкен,бірақкөтерілісбұлмерзімненертебасталды.1907жАнататизмдегіқозғалыстөмендейтүсті.1907жСұлтанүкіметіимпериядағыұлт-азаттықжастүріктерқозғалысынақарсырегрессияқолданды.1908жРевель(Таллин)қаласындаорысимператорыНикалайІІжәнеағылшынкороліЭдуартVIIАвстро-ВенгрияныңСалоникигеқарайтеміржолсалуынаберілгенкансецияғақарсышарақолданутуралыкелісімгекелді.Мажданияны«германизатция»қаупіненқұтқаруүшінСирияжәнеРесейПортарынқайтақұружоспарынұсынды.Олбойынша10-12мыңондықәкердікөтерудіжоспарлаған.

ПорттағықойылғанағылшынРесейультиматумыСаланикидегіжастүрікткркамитеттентезарадакөтерілістібастаутуралышегшімқабылданды.1908ж3/07МакедонияныңБеснақаласындағыгарнициялықкамендантыАхмед—Ници-бей200адамменсаұлтанрежимінеқарсышықты.ОлардыСалоникимонастырСколплет.б.Іріқалалардангарнициалдарқолдады.Тезарадакөтеріліссұлтанныңевропалықиеліктерінежарады.МакедонияменАлбанияпартизанстритарыменжергіліктіхалықарасынанқолауцтапты.26/07күні«Бірлікжәнеконгрестің»САлоникикамитетікампитуцияенгізхудіталапетті.Сталинге

қарсыреволюциялықжорықжасауқаупінтөндірді.КөтерісшілергеСтамбулқаласындаорналасқанШумер,АфонжәнеФлотэпилоптарықолдаукөрсетті.Абул-ХамитІІ24/07қарағантүніконституциянықалпынакелтіругежәнепарламенттішақыруғакелісімберді.

ПрошинНИИсторияЛившиевновоевремия(сср.XVI-ныXXв)М1981ПрошинН.Ш.трипоштанияподвластьюиистанцевиМагьтиштеноюордена(1880–1851)

Реакцииүстемдігіелдепрегрессивтікүштердіңдамуынтоқтатаалмады.Жаңаосмандаридиясынжастүріктерадамәрідамытты.Зүлымрежиміолардысүлтанбилігінеқарсыревалюциялықучилищекурсантыгебрашмтеноинициалевасымен«Бірлікжәнепрагрес»(Итехаувчтерахли)аттыкупилқоғамқұрды.Мақсаты–Абдух-халидреакциясынақарсыкүрес.СоныменқатарАхмедРезабейбасшылығыменэмигранттықопазицияқалыптасабастады.БұлұйыммемлекеттерінЕвропадағыжастүріктердепатады.Бұлжасинтелегенция,ұлыттықбуржуазияпомоцикерөкіліеді.

Негізгімақсатыконстуциялықрежимдіқалпынакелтіру,Европаүлгісіменбуржуазиялықреформаөткерді.Ұлыттықмәселебойыншабірлікболмады.АхмедРизабастағанбірбөлігітүрікұлыттықбуржазиямүдделерінқорғады«османизм»доктринасынбасшылыққаалды,империяныңістерінедержавалардыңкөріспеуінтезисінқардап.Олпринципсабакаддинбастаған,жастүріктердіңбіртобышетелбуржуазиясыменодақты,ұлыттықмәселеніадеминистрациялықдецеитрализацияарқылышешудіүсынды.

Жастүріктерүйымдарыныңқызметіалғашқыкездепрокондаменагитацияменшектелді(түркиижәнешетелдігипатынгард,трокораларарқылы).Барлықпартия,топүйірмелержүмысынбіріктіруіәрекетіжастүріктің1902жПарижконгрессандежасалды.БірақОсманимпериясыресеидіөзгертужолдарыменәдістеріжөніндегіқарама–қайшылықтарқозғалыстыңбөлінуінеалыпкелді.БіреуініңнегізгіАхмедРизатобы.Оның,мешверет(Деват)аттыгазетбеттерінешыққанидияларыосысаясибірліктіңнегізінқұрады.Сабакаддинтобы«Дезенбрамезадиижәнежешинициативақоғамы»дегенүйымыбірікті.Оларосманфедарациясыныңқұрылуынқолдады–оныңқұрамындахалықтаравтономияберілугетиістіеді.ЕкіжастүріктерорталығыныңбәсекесіАбдул-Хамидрежимінеқарсыкүрестіңбәсеңдеуінеалыпкелді.