ХІХ ғ. аяғы -ХІХ ғ. басындағы Цин империясының әлеуметтік –экономикалық және саяси дамуы

Дүниежүзілікимпериялистік бөлудің аяқталуын,отаршылдықжүйеніңқұрылуы Шығыстың отаршылдық эспанция обьектісіболыптабылатын,бірақэаңжүзіндемемлекеттік суверенитеттіңсақталғанелдергеүлкенықпалетті. Олартәуелді,жартылайотарғаайналды.ХІХғсоңындажартылайотарға,айналғанАзияныңірімемлекетініңбіріҚытайболды.

«Апиын»соғыстары,тайпинкөтерілісініңҚытайреакциясыменАмерика,ағылшын,французинтервенттеріненжеңілуіҚытайғашетелкапиталыныңоданәріенуінеқолайлыжағдайжасады.

ТайпиндеркөтерілісінбасқануақыттаҚытайпомещиктері,компрадорларжәнечиновниктеркүшейді.ОлардыңарасынаншыққанбелгілімилетаристерЦзэнГафаннь.

ЦзоЦзунтанМаньчжураристократиясыҚытай,феодалдық-компрадорлықэлементтерініңбиліктібөлісугемәжбүрболды.Олардыңөкілдерінмемлекеттегіжоғарғылауазымғатағайындады.70жжЦзэнРо-фаньғатайпиндердібасуғакөмектескенЛиХун-Чжонкөтерілді.АстаналықпровинцияныңнаместнигіЛиХунн-ЧжанЦинүкіметініңсыртқысаясатындашешушірольдіатқарды.

Аластанадафеодалдықтоптарбилікүшінталасты.«консерваторлар»мен«өзін-өзікүшейту»саясатынжақтаушыларарасындакүресбасталды.1873жБағдыханТунчжиқайтысболды.ЦыситаққаөзініңкәмелеткетолмағанінісіГуансюйдіотырғызды.Оныңекіншірегенттігінбасталды.ЛиХун-Чжанжәнеоныңмаңындағылар«өзін-өзікүшейту»саясатындаҚытайдыңевропалықтехникасыәсіресеәскерижетістіктерінөздерінеенгізудіұсынды.Әскердіқайтақұружүргізілді,бірнешеәскерикемелерсатылыпалынды.

Помещиктер,ірічиновниктержасқытайшылардышетелгебілімалуғажіберді.

ЦинүкіметініңБатыстыңкапиталистікдержавалардыңсаяситәуелсіздігікүшейді,алшетелмемлекеттерішетелдіктерҚытайтаможниясынаөзбақылауынорнатты.

1864-1894жжаралығындаҚытайкапиталистікелдерменсаудасын3есеөсті.Шетелдіктеркемекомпанияларын,жәнесалабастады.,шетелбанктеріөзқызметінбастады.1965жағылшынГанконг-Шанхайбанкіашылды.Шетелдіктерэкономикалықенуменқатартікелейагрессияныдақолдады.

Бирмаәскерінжібергенағылшындароңт-БатҚытайғадажолашқысыкелді.1877жБирмаданЮньаньғаағылшын«ғылыми»эспедициясыжіберілді,(конваймен)жергіліктіхалықпенқақтығыстаағылшынперовочигіМарчериісінҚытайжаңаталапқоюүшінқолданды.1876жтеңқұқықсызағылшын–Қытайконвенциясынақолқойылды.Қытайүкіметіконтребуциятөлеуге,ағылшындарғаЯнцзыөзбойындажаңапорттарашуғатиістіболды.Тибеткеэспедицияжіберугеқұқыналды.

СолтүстікБатыстағыхалықтыңкөтерілістербарысындаЯкуббектіңЖетішаармаңындаДунғансұлтанатықұрылдыоныңорталығыУрумчиқаласыжәнеТаранчинхандығыОрталықҚұлжаЯкуббекағылшынықпалындаболғандықтан,ағылшынықпалыныңортаАзияғатарамауыүшінпатшаүкіметіЯкуббектіңТарангинхандығынбасыпалмауыүшінкеліссөзжасалды.1871жИмей(Кулжа)өлкесінеорысәскерікелді.

1878жОрыс-Қытайкелісссөздерібасталды1881жПетербургкелісімінеқол қоюмен аяқталды.

1)орысәскерінІлеөлкесіненалыпшығу.

2)ОныңбатысындабірауданРесейгеүйіурмендунгендергеберілді.

3)Синьцзяндарғыенгізутуралды.

ФранцияныңВеттнамдыбасыпалдыФранко-германқатынастарының шиеленісуіне алыпкелді.Ветнамхалқынақарсысоғысжүргізеотырып, франциябуржуазиясыҚытайдаенвғыпазитциясынкеңейтуді,Юньнаньпровинциясынбағындыруарқылыкөзделді.