Мұсылман құқығының қайнар көздері

Мұсылманқұқығыныңқайнаркөздеріекітопқабөлінеді.Біріншітопқа-құранжәнесунна,алекіншітопқаадилляиттихаджатады.Құранменсуннанегізгізаң,оларжалпықұқықтықшығармашылықпроцессінденегізгібағытсілтеушіболыптабылады.

МұсылманзаңгерлеріҚұрандықасиеттікітапдеп,оныхалықаралыққұқықтардыңжәнеішкіқұқықтыңбастықайнаркөзінежатқызады.Солсебептенқұранбарлық жағдайларүшіналтышарт,мұсылманөмірініңнегізіболыптабылады.ҚұрансүрелеріМеккелікжәнеМединелікболыпбөлінеді.

Құран мұсылмандардың ең басты қасиеттікітабы,Мұхамедтің610-632 аралығындағы 23-жылбойыәркезде,кейбірмәселелергебайланыстыМекке мен Мединеде «ғұндар»түріндекеліптүскен.

Құран сүрелері көлемі жағынан әр қилы (3-тен 286 сотқадейін)114 сүредентұрады.

«Құран» араб сөзі болып–«оқу,дауыстап айту»дегенмағынабереді.Пайғамбарға бірінші сот «рамадан» айында түскендіктен, осы ай ораза айы болып белгіленеді. Діни тұрғыдан алғанда Құранның мақсаты; ерте заманда арабтар арасында тараған пұтқа табынушылықты түбірімен діни ғұрыптарын, жол–жораларын қалыптастыру, сол секілді оқу деңгейлердің дініне қарсы тұру.

Саяситұрғыданалғанда-Құран арқылы жаңа ақиқат дінді таратып, жалғыз Аллаға ғана құлшылық қылуды, рухани және азаматтық құқықтарды біріктіре отырып мұсылмандарды мойынсындыру. Құран Мұхаметтің тірі перзенті топталып жинақталмаған. Халиф Оспан тұсында Құранды кітап етіп құрастыру жұмысы қолға алынып,бұлжұмыстыарнайықұрылғантопқажүктегенеді.ОсытоптыңқұрамындаЗәйдибнСәбитболды.ОлҚұрандықатесіз,қабылдадептүпнұсқасынсақтайотырып,өзқолымен4данаетіпкөшіріпшықты.СоныменҚұранбірнешеданаетіліпкөшіріліп,Исламелдерініңбастықалаларынажіберілді.Бұлоқиғаһижраның30-жылдары,миледише650-жылдарыеді.

Құранныңбіркелкітүсінігінқамтамасызетуүшінтафсир(құрандықталқылау)дәстүрліенгізілген.

Сунна-МҚ-ның басты қайнар көздерінің бірі. Араб тілінен аударғанда сунна сөзі «үлгі, жол, ғұрып» деген мағына береді. Сунна мұсылмандарға үлгі ретінде, адам мен қоғам өміріндегібүкілмәселенішешудіңқайнаркөзіреттіндеұсынылатынМұхамедтіңөміріненалынғанмысалдар.

Сунна–Мұхамедтің іс–қимылдарынан, оныңайтқандарынан және мақұлдағандарынан құралған.

СуннаныҚұраннанкейінгіекіншіорындаүлгітұтатын,оныисламныңбарлықағымдарықұрылымтұтады.Суннажолыменжүру–мұсылмантіршілігініңбасты мазмұны депесептеледі.Оныүйрену-мұсылмандықдінибілімалудың маңызды құрамдас.Бөлігі,оныбілу-фекихбеделін,оныңиманболуғадегенҚұқығыныңжеңудіңеңбастыбелгілерініңбірі.

МұхаммедқайтысболғаннанкейінСуннақауымменхалифаттыңөміріндегікөптегенмәселелердішешугемүмкіндікберді.Оныңбірдензормағынағаиеболғанысондықтан.

Факих–білімді,діншілзаңгердегенмағынабереді.Құрансөзініңбелгілері.

Суннанныңнегізгі-хадистердіңжиынтығыболыптабылады.Мұхаммедтіңайтқансөздеріменіс-әрекеттерініңжиынтығы-хадистіқұрайды.ХІІІ-ІХғасырғадейінхадистерауызшатарихталыпкелді.

Сунниттертөмендегідінөкілдеріхадистерініңжиынтығынмойындайды:аль-Бухари,Муалим,Абу–Дауд,ат-Тирзими,анНасан,ибнМаджа(ІХ-ғасыр).

ҚұранменсуннаМұсылманқұқығыныңбасты(негізгі)қайнаркөздеріболса,иджтихадқосымша(екіншідәрежелі)қайнаркөзіретіндетанылады.МұсылманқоғамыныңбасшысынемесесудьятуындапотырғанжағдайғабасқаалатынтиістінорманыҚұраннантаппаса,ондаоларсуннағанегізделетін(қарастырылатын)еді;егерсуннадандақажеттінорматабылмаса,ондаоларҚұранменсунналогикасынегізіндежекеөздерініңшешімдеріншығаратын.Құқықтықжәнеішкіқұқықтыңқайнаркөзінеайналатыннемесеиджтихадқаайналатын.