Шағын комплектілі мектептің бірінші және төртінші кластарының математика сабақтарында жүргізілетін өзбетінше жұмыстардың түрлері іріктеліп жинақталады. Бұл тапсырмалар тағдарламаға сәйкес оқушылардың білімін, икемін және машықтарын қалыптастыруды көздейді. Олар:
- Мұғалім элі түсіндірмеген, жаңа оқу материалдарын оқып-үйренуге
дайындық кезеңінде жүргізілетін өьзбетінше жұмыстар (қысқа және
ыңғайлы болуы үшін алдағы уақытта өзбетінше жұмыстың бұл
түрін Д — әрпімен белгілейміз) - Сабақтағы жаңа материалды бекітуге берілген өзбетінше жұмыстар
(Ж — әрпімен белгіленеді) - Бірнеше сабақтардан немесе сабақтар жүйесінен кейін алған
білімдер мен біліктілігін пысықтауға бағытталған өзбетінше
жұмыстар (П — әрпімен белгілейміз).
Өзбетінше жұмыстардың бұл түрлерін ұйымдастыру әдіс-тәсілдеріне тоқталайық. Мысалы:
Д — жұмыста мұғалімнің көмегінсіз өзбетінше өтетін жаңа материалдарға байланысты берілетін тапсырмалар ұсынылған. Мұнда оқушылар жаңа материалдарға байланысты берілетін тапсырмалар ұсынылған. Мұнда оқушылар жаңа материалды өзбетінше игеруге үмтылады. Ж — жұмысын орындау барысында оқушылар:
- математикалық ұғымдар мазмұнын алғаш игереді;
- математикалық терминогиялардың мәнін меңгереді;
- сабақта өтілген материал мен оқушыларда бүрыннан бар білімдер
арасындағы сабақтастықты тағайындайды.
Ж — жұмысы 2-3 тапсырмадантүрады. Шағын комплектілі мектептің мү_ғалімі оқушының өзбетінше жұмысын аяқтау барысын, сабақ үстінде текснереді. Мұндай әдіс арқылы оқушының жіберген қатесін жөндеуге мүмкіндік береді және ол қателіктерді класс ұжымымен талдау арқылы оқушылардың көпшілігі бірдей қате жібермеу жол көзделеді. Жекеленген оқушылар есеп немесе мысалдар шығаруда қате жіберсе, оларға арнайы нүхқау беріледі. Ж — жұмысын ұйымдастыру оқушыларды тез және дұрыс есептеуге үйретеді.
П — өзбетінше бірнеше сабақ өткенен кейін, материалды пысықтауға, Қайталауға, берілген жаттығулардан түрады. Бұл жұмыс мазмұны бойынша екі түрлі мақсат көздейді.
- тақырып бойынша енді ғана өтілген материалды пысықтау.
- Бұрыннан алған білім, білік және дағдыны бекіту, пысықтау.
Мұғалім П — өзбетінше жұмысын сабақтың кез-келген кезеңінде ұйымдастыра алады. Сонымен бірге оқушылардың кейбір бөлігіне П -өзбетінше жұмысын үйге тапсырма ретінде беруге болады.П — жұмысты орындау арқылы оқушылар есеп шығару және есептеу дағдыларын қалыптастырады. Мұның қорытындысы жаңа білімнің игерілгенін және педагогикалық еңбектің нәтижесін көрсетеді.
Шағын комплектілі мектептің оқу-тәрбие жұмысының ерекше көңіл аударылатын бір саласы — оқушылардың өздігінен орындайтын жұмыстары. Мұғалім оқушылардың өздері орындайтын жұмыс түрлерін күні бұрын жоспарлап әр тақырыптың ауыр жеңілдігіне қарай ұйымдастырылуы тиіс. Сонда әр кластағы сабақ жүйелі, ал оқушылардың өздері орындайтын жұмыстары сапалы болады.
Әрбір өзбетінше жұмыстарды пайдалану орындарын белгілейік.
| 1 — сынып бағдарламасындағы тақырыптар | Орындалатын жаттығулар |
| 1. қарапайым түсініктер | П-2, Ж-3, П-5,П-7, П-9 |
| 2. Он көлеміндегі сандар | П-3, Ж-5,Ж-8,П-9,П-11,Ж-11 П-12 |
| 3. Кестелік қосу және азайту | П-2.П-3, Ж-4, П-6,П-8,П-10,П-11.Ж-14,П-16,Ж-17,П-18,П-20, Ж-21 ,Ж-22. |
| 4.Толық ондықтар жүз | Ж-1,Ж-2,П-3,П-4,П-5,П-6 |
| 5.Бізнені үйрендік | П-1,П-2,П-3,П-4,П-5,П-6,П-7,П-8,П-9,П-10,П-11 |
| 2- сынып бағдарламасындағы тақырыптар | Орындалатын жаттығулар |
| 1. Жүз көлеміндегі сандар, сандарды жазу, оқу, салыстыру, қосу және азайту. | Д-1,Д-2,Ж-3, Ж-4, Ж-5,П-6, П- 7 |
| 2.0ндықтан аттамай ауызша қосу _және азайту | Д-1,Ж-2,П-3,П-4,П-5П-6 |
| З.Кестелік қосу және азайту | Ж-1,П-2,П-3,Д-4,Ж-5 |
| 4. Ондықтан аттап ауызша қосу _және азайту | Д-1,Ж-2,П-3,Ж-4,П-4 |
| 5. Ондықтан аттап жазбаша қосу ^кәне азайту | Ж-1,П-2Д-3,П-4 |
| 6. мың көлеміндегі сандарды оқу, _лсазу, және салыстыру. | Д-1,Д-2,Ж-ЗП-4,П-5. |
| 7.Қосу және азайту _8_. Біз нені үйрендік | Д-1,Ж-2,П-3,П-4 |
1 сынып
Қарапайым түсініктер П-2. Бірдей. Әр түрлі.
| П — 5. Жоғарыда-төменде. Сол жақта — оң жақта. |
| П 7. Сызықтар |
Ж — 3. ¥зын-қысқа. Биік-аласа. Қалың-жұқа.
| П-8. Нүкте. Сәуле. Бұрыш. | ||
| V ^ | / | |
| \/ /\ | X | • • |
| / \ / \ / | ||
| / \ / \ « | ||
Д-9. Бөліктерге бөлу және құрастыру
Он көлеміндегі сандар. п-з.
0
1
2
2>0 0<2
П-4
— □
П о □ = □
Ж-5
Д А
Д
2 + 1 1+2 3-1
3-2
Бұлар өрнектер
Ж-8
П-9
4+3*4
4*4+2
4-2*5 5*4-2
П-10. Сандарды жаз
3-2*1 1*3-2
| 1 | 2 | 6 | 9 | ||||||
| 10 | 30 | 70 | |||||||
Ж-11
П-12
1П
1П
| 4 |
| П | ||
Кестелік қосу және азайту
П-2
| 0 | 4 | 1 | 5 | 10 | 6 | 9 | 5 | |||||||||||||||
| 0 | 5 | 1 | 4 | 10 | 5 | 9 | 4 |
Азайтқышы 2 болатын айырмаларды жаз және мәндерін тап. Сонда 2-ні қосу кестесіндегі теңдіктің нешеуін пайдаландың?
Ж-4
Қорапқа Дана 3 шар, ал Сара 2 шар салды. Қораптағы барлық шар нешеу болды? Бұл — есеп.
П-5
Арманда 4 ойыншық машина, ал Ермекте 2 ойыншық машина бар. Оларда барлығы неше ойыншық машина бар? Шартын оқы. Берілген сандарды ата. Сұрагын оқы. Ізделінді сан нені білдіреді? Шешуін дэптерге жаз. Жауабын айтып бер. Есепті қандай амалмен шығардың? Неліктен?
П-6
Қосындының және айырманың мәндерін тап:
8-6 2 + 6 8-2 6 + 2
Қосу кестесіндегі өзің қолданған теңдікті жаз.
П-8
| 3+3 | 8 + 2 | 4 | + 2 | 7 + 2 | 5 | + 2 | 6+2 |
| 2+3 | 2 + 8 | 2 | + 4 | 2 + 7 | 24 | — 5 | 2 + 6 |
Әр бағанадағы қосындыларды салыстыр. ¥қсастығы неде? Айырмашылығы неде? Қосындылардың мәндерін тап және салыстыр. Не байқадың? Қосудың қандай қасиетін қолдандың?
П-10
| п | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 |
| □ +з |
Қосу кестесін құр
П-11
Қосындының және айырманың мәндерін тап:
7-4
3 + 4
7-3
4 + 3
Қосу кестесіндегі өзің қолданған теңдікті жаз.
Ж-14
4 + 4 =
-4= П
5 + 4= □ II -4= П П-16
6 + 4=
П -4= □
Есеп құрастыр және шығар:
Қалам — 4
Қарындаш — ?, 4-еуі артық
Ж-17
Қосылғыштардың бірі 5 болатын қосынбыларды ата. Неше қосынды болды? Санға 5-ті қосумен байланысты қосындыларды жаз. Неше қосынды жаздың? Неліктен? Мәндерін тап.
П-18
Есеп құрастыр және шығар:
Үлкен қасық — 10 Кіші қасық — 7
? артық
П-20
Ж-21
6 мен 4 сандарының қосындысын және 10 мен 7 сандарының айырмасын
жаз. Олардың мәндерін тап.
6+4 Бұлар санды өрнектер
10-7
Ж-22
а + 4 және 5 + 4 өрнектерін салыстыр. Ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде? 4 а және 9 4 өрнектерін салыстыр. ¥қсастығы неде? Айырмашылығы неде?
Толық ондықтар Жүз. Ж-1
1 см
- II I I I I I I I • 10 см 1 дм
10
1 дм
см ■ 1 дм Ж-2
- ондық — елу — 50
- ондық — алпыс- 60
- ондық — жетпіс — 70
- ондық -сексен — 80
- ондық — тоқсан 90
10 ондық — жүз — 100
П-3
Салыстыр: 4*5
4+1*5
4+2*5
4+1*5-1
4+2*5-2
4+3*5-3
П-5
Атасы 80 жаста, ал немересі 20 жаста. Атасы немересінен неше жас үлкен? Есепті шығар .
20
Есепке кері есеп құрастыр және оларды шығар:
П-6
Қосу кестесінің теңдіктерін жаз. Неше теңдік жазу керек? Сен неше теңдік жаздың?
Біз нені үйрендік ?
Санауды үйрендік
П-1
| 1 | 2 | 6 | 9 | |||||
| 10 | 30 | 70 | ||||||
П-2
Сандарды цифрлармен жаз:
Сегіз, бес, қырық, жетпіс, тоғыз, бір, он, алпыс, жеті, жүз, тоғыз,
жиырма.
Әр санды жазу үшін неше цифр пайдаландың?
Бір таңбалы сандарды жазу үшін қанша цифр қажет? Екі таңбалы сандарды жазу үшін ше ?
П-3
8*8
90*90
>0
П < 100
П-4
й А
12 3 4 5
П-5
.5
П-6
Қосылғыштары бірдей болатын қосындыларды жазып,мәндерін тап.
П-7
Айырманың мәні аз азайтқышқа тең болатын айырмаларды жаз.
П-8
| Азайғыш | 80 | 50 | 80 | 100 | |||
| Азайтқыш | 10 | 30 | 20 | 20 | 50 | 40 | |
| Айырманың мәні | 10 | 50 | 20 | 50 |
П-9
Қосынды жаз:
5 пен 4-тің, 8 бен 2-нің, 4 пен 5-тің, а мен 6-ның, 2 мен 30-дың, 60 пен
а-ның.
П-10
Теңдеулерді шеш.
а+2=5 5+а=9 а-4=4 8-а = 6
П-11
Еңбек сабағында Мұрат 5 ойыншық бояды. Айдос одан 3 ойыншық артық бояды. Айдос неше ойыншық бояды?
2- класс.
Жүз көлеміндегі сандар, сандарды жазу, оқу, салыстыру, қосу
және азайту
Ді
11, 14, 16, 19, 20 сандарында қанша ондығы және бірлігі бар?
Д-2
10-нан 20-ға дейінгі, 20-дан 15-ке дейінгі, 18-ден 10-ға дейінгі сандарды сана.
Ж-3
Салыстыр:
20 онд.З бірл.* 2 онд. 8 бірл. 5 онд. 5 бірл. * 6 онд. 5 бірл. 76*70 + 9
Ж-4 Жазуларды салыстыр
(10 — 4) + 1 10-(4 + 1)
Ж-5
23 + 2 = «
20 +(3 + 2) = 25
3+2 жазуы нені білдіреді?
П-6.
Амалдарды орында.
40 + 50 90-50 62 + 20 90-28
60 + 7 67-7 46 + 4 50-4
П-7
Мысалдарды баған түрінде жаз, шығар.
4 м 2 дм 5 см — 2 м 3 дм 4 см 6 м 5 дм 9 см — 4 м 2 дм 5 см 40 мин +12 мин 3 сағ + 7 сағ 60 мин
Ондықты аттамай ауызша қосу және азайту.
Д-1
Бірліктерінің саны 2-ге тең болатын барлың екі таңбалы сандарды өсу ретімен жаз; Ондықтардың саны 8-ге тең барлық екі таңбалы сандарды жаз.
Ж-2
онд. + 1
онд. — 1
Бір таңбалы санды өсу ретімен жаз. Көршілес екі санды салыстыр; не байқадың? Келесі алдыңғы саннан қалай шығарып алуға болады?
П-3
«Әйнекшелердің» орнындағы сандарды суретті пайдаланып тауып жаз.
П-4
Салыстыр: 10+ 1 * 12- 1
10 + 3 * 14-120-1 * 28-8 43 — 40 * 90 – 90 16-10* 10 + 7 14+ 1 * 16-1
50 + 7*7 + 50 50-1 * 40 + 9
П-5
Есеп құрастыр және шығар. Сатылғаны — 10 л Қалғаны — 30 л Қалғаны -?
Болғаны — 10 қияр Желінгені — 4 қияр Қалғаны — ?
Минутпен өрнектеп жаз
Ж-6
1 сағ 20 мин = п мин 1 сағ 30 мин = п мин 1 сағ 100 мин = п мин 1 сағ 40 мин = п мин
9 + 2 =11 теңдігін пайдаланып , қандай екі таңбалы сандарға 2-ні қосуға болады? Сондай теңдіктерді жазып көрсет. Неше теңдік жаздың?
Д-4
8+3 (8+2)+1
Түсіндіре отырып шығар:
7 + 5 12-5
/\ Л
3 2 2 3
Ондықтан аттап ауызша қосу және азайту
Д1
Теңдікті жаз:
3 және 2 сандарының қосындысы 5 -ке тең сол жақ бөлігін оқы. Солжақ бөлігімен 2-ні шығар. Неше қалды? Теңдіктің оң жақ бөлігінен 2 —
ні шығар:
Сатылды — 30 кг ^Ч. Сатылды — 30 кг
П-3
8 + 7=15 теңдігін пайдаланып, қандай екі таңбалы сандарға 7-ні қосуға болады? Осындай бірнеше тендік жазып көрсет.
Ж-4
Қосу мен азайтуды орындау тәсілдерін, суреттерді және жазуларды пайдаланып, түсіндір.
23 + 7 20+ (3 + 70) =30 30-7 20+ (10-7) = 23
20 3 20 10
П-4
Салыстыр: (80 + 5)-20*(80 + 20)-5
(50+6)+2*50+(6-2)
28 сағ* 1 тәул. 6 сағ. 28 сағ* 1 тэул. 4 сағ
Ондықтан аттап жазбаша қосу және азайту
Ж-1
Мына косындыларды қайсысының мәнін таба аласың:
45+23; 40+20; 5+3 60+8?
Нешы қосындының мәнін таптың? Осы теңдіктерді пайдаланып, бірінші қосындының мәнін табуға бола ма? Неліктен? Түсіндіріп бер.
П-2.
Түсіндіре отырып шығар:
63 84 24 89 72
21 21 65 24 17
Д-1
Әр қатардағы сандарды өсу ретімен жаз:
17,21,13,25,18,28,54. 17,71,21,12,25,52,18,81,54,45.
П-1
7+2=9 және 8+2=10 теңдіктерін пайдаланып, қандай екі таңбалы сандармен азайту орындауға болады? Неліктен? Осындай бірнеше айырма жаз және олардың мәнін тап.
Мың көлеміндегі сандар, оқу, жазу, және салыстыру.
Д-1
Бірліктерін қосқанда 10, ал ондықтарын қосқанда 9шығатан қосындыны жаз және оның мәнін тап. Қосуды азайтумен тексер.
Д-2 Сандарды жаз: сегіз, сексен сегіз, сексен.
Бір таңбалы сандарды толық ондықпен салыстыр. Толық ондықты екі таңбалы санмен салыстыр
Ж-3
Мына сандарды ата:
Бірліктен күралған; 3 ондықтан құралған; он бірліктен құралатын; 100 бірліктен құралатын; 5 жүздіктен құралатын; екі жүздіктен құралатын; бес жүздіктен құралатын.
П-4
Мына сандарды қандай топтарға бөлуге болады:
500,9,83,700,100,450,3,90,200,77,300,6,22?
Қай топтағы сандарды ондықтар мен бірліктердің қосындысына жіктеуге
болады?
П-5
Салыстыр:
50*60
74*71 86*65
159*100 174*171 186*159
59 дм*9 см*6 дм Осм
1 м 5дм 9 см* 1 м 7дм 1 см
Қосу және азайту
Қосындының мәнін тап:
2+3 20+30
200+300
2 см+3 см
20 см+30 см
200 см+300 см
2 бірл+3 бірл
2 онд+3 онд
2 жүзд+3 жүзд
Ж-2
Қосындыларды салыстыр және айырмалаврды салыстыр:
12+79
412+279 91-79
691+279
х +487=870
879 — х=442
П-4
(375+425)-(452-158)*800-219
(600-364)+(700-289)*294-158
3 м 7 дм 5см+ 4м 2дм 5 см* 6 м 0 дмО см-2 м8 дм 3 см
9м Одм Осм — 5м 4дм 7см* 2мЗ дм 4см + 1 м 4дм 6 см
Біз нені үйрендік?
а)7-ден 73-ке дейін сандарды кему ретімен жаз. ә)538-ден 544-ке дейінгі сандарды өсу ретімен жаз
б) 697-ден 704-ке дейінгі сандарды өсу ретімен жаз
в) 800 санын тікелей оның алдында келетін және тікелей одан кейін
келетін санмен салыстыр және жазып көрсет.
П-2
а) Сантиметрмен өлшеп жаз:
3 м 9 дм 8см; 3 м 9 дм 0 см; 3 м 0 дм 8 см; 3 м 0 дм 0 см. ә) Дециметрмен өрнектеп жаз: 390 см; 300 см; 3 м; 30 см;
б) Килограммен өрнектеп жаз:
1 т; 9 ц; 9 ц 2 кг; 0 ц 9 кг.
П-3
Өрнектің мәнін тап.
(30+60)-40 (50+6)-9
30+(80-20) 8+(69-5)
70-(20+50) (73-8)+7
(60+40)-90 (35+9)-8
П-4
Есепті әртүрлі тәсілмен шығар.
Қаздарға 200 кг жем, тауықтарға одан ІООкг кем, алүйректерге тауықтарға қалағанда 400 кг артық жем дайындалды. Үйректергенеше килограмм жемдайындалды?
П-5
Есеп құрастыр және шығар:
Қаздың балапаны-25
Үйректің балапаны-? 17-і артық