Мұғалімдердің жұмыс практикасында қолданылып жүрген бастауышг кластардың математтика оқулығы өзбетінше жұмысты ұйымдастырудың бірден-бір құралы болып табылады. Оқушылардың өзбеттерінше орындауына, жаттығу жұмыстарын әртүрлі қосымша дидактикалық териалдардан таңдаумен бірге, бастауыш кластардың математика *ү ықтарының барлық мүмкіндіктерін ескергені жөн, сонымен бірге ықтауға арналған жаттығулар» бөлімінен өзбеттерінше орындай –тын тапсырмаларды беруге болады. Мұғалімнің білімді ауызша баяндауы әрдайым оқушылардың
оқулықпен өздігінше жұмыс істеуімен үйлестіріле жүргізіледі. Қазіргі оқушыларды класта да, сондай-ақ үйде де оқулықтардың алуан түрлерінің көмегімен өздігінше білім беру іскерлігімен және дағдысымен қаруландыру міндеті қойылып отыр.
Кітаппен тиімді жұмыс істеу үшін оқушының тиісті іскерлігі мен дағдылыры болуы тиіс.Оқушы кітаппен жұмыс істегенде өздігінше жаңа білім алуға немесе мұғалім баяндаған білімді бекітуге және оны өзбетінше практикада қолдануға болады.
Оқу процесінде мектеп оқушысы ең алдымен оқулықтармен жұмыс істейді. Оқулықпен жұмыс істегенде түрліше әдістер қолданылады. Мұғалім жылдың басында оқулықтың бүдан бүрынғы кластың оқулығымен ұқсастығын атап көрсетеді, айырмашылықтарына көңіл аударады. Оқушылар оқулықты мұғалім сабақта түсіндіретін матераиалды үйде неғүрлым жақсырақ анықтап алу үшін де, сондай-ақ жаңа матераиалдың белгілі бір бөлігін өздігінше талдау үшін де қолдануға тура келетінін түсінуі тиіс. Оқушыны оқулықпен өздігінше жұмыс істеуге мейлінше ертерек дағдыландыру керек. Бұған үйретуді мұғалім ұсынатын жоспар мен сұрақтардан бастауғаболады.
Оқулықпен бастауыш класта өзбетінше жұмысты ұйымдастырудың мынадай түрлерін қолдануға болады.
- Үлгі бойынша жүргізілетін өзбетінше жұмыс.
Қосындыны қосындыға қосу
1) (3+2)+(4+5) =5+9 = 14
Қосындыларды есептеп шығарып, шыққан нәтижелерді қосуға болады.
2) (3+2) + (4+5) = (3+4)+ (2+5) = 7+7=14
Осы қосындылардың бірінші қосылғыштарын қосып, содан кейін екінші қосылғыштарын қосып, шыққан нәтижелерді қосуға болады.
Үлгі бойынша жүргізілетін өзбетінше жұмысқа мына мысалдарды ұсынуға болады.
Әртүрлі тәсілмен үлгі бойынша шығар: (7+2)+(3+8) 2. Эвристикалық әңгіме түріндегі өзбетінше жұмыстың (гректің «эврика» — таптым деген сөзінен шыққан.). Өзбетінше жұмыстың бұл түрі, мұғалш оқушылардың алдына белгілі бір міндет қойып, оны шеберлікпен тыңдалған сұрақтар арқылы оның шешу мақсаты қойылғандақолданылады. Мысал үшін нөлді санға көбейтуді қарастырайық. 0 = 0
Нөлді кез-келген санға көбейткенде , нөл шығады тұжырымын Қорьггып шығару үшін, 0+0+0 =0, 3 = 0 , 3 рет нөлден үш рет қосса немесе нөлді үшке көбейтсе, нөл шығады жаттығуды эвристикалық әңгіме арқылы ұйымдастырамыз. Осы **+** түрінен 1 -а = а түріндегі тұжырымды қорытуды оқушыға нөл. Тапсырманы орындап олар «Кез-келген санды бірге көбейткенде, көбейткен санымыздың өзі шығады», деген ережені қорытады және айтады. Эвристикалық әңгіме түріндегі өзбетінше жұмысқа мына мысалдарды ұсынуға болады: 0-3-9; 0-(39+61)
2 Зерттеу әлементі бойынша жүргізілетін өзбетінше жұмыс . 867: 3
Бір таңбалы санға бөлу
Егер бөлуді ауызша орындау қиын болса, онда оны жазбаша орындау керек.
867
26
24
27 27
298
Түсіндірме. Бірінші толымсыз бөлінгіш — 8 жүздік, демек, бөліндіде үш цифр болады. Бөліндіде қанша жүздік болатынын анықтаймы: 8-ді 3-ке бөлеміз, 2 шығады. Қанша жүздікті бөлгенімізді анықтаймыз: 3-ті 2-ге көбейтеміз, 6 шығады.
Қанша жүздікті бөлгенімізді табамыз:
8-ден 6-ны шегереміз, 2 шығады. Екі жүзді 3-ке жүздік алатындай етіп бөлуге болмайды, демек 2 цифры дұрыс таңдар алынған. Екінші толымсыз бөлінгішті құрамыз: 2 жүздік — 20 ондық, 20 ондыққа 6 ондықты қосамыз, 26 ондық шығады. Бөліндіде қанша ондық бар екенін анықтаймыз. Түсіндірмені жалғастыр. Осы тапсырманы орындағанда оқушы жазбаша бөлудің алгоритмін меңгерумен бірге өзбетінше орындаған жұмысын да зерттеу әлементтерін де пайдаланады.
Зерттеу әлементі бойынша жүргізілген өзбетінше жұмысына мына мысалдарды беруге болады. (мат. 70-бет)
Қалай бөлгеніңді түсіндір:
794:2 678:3 378:6
984:4 872:2 308:7
Зерттеу әлементтері негізінде орындалатын өзіндік жұмысты біртіндеп күрделендіруге болады.
Қорыта айтқанда, әрбір оқушының кітаппен жұмыс істеуі іскерлігін
лыптастыру мұғалімнің міндеті. Оның нәтижесінде оқушы өздігінен
*«» білім ала алатынын және өзіне бүрыннан бар білімдерін
Қтырып, кеңейтіп, өзбетінше жаңа практикалық жағдайларды қолдана ^^ нына сенімділік пайда болады. Бұл оқушының білімге деген **штарлығын арттырып, оқу еңбегінің нәтижелі болуына жол ашады.