Көру қабықшасы әлсірегенде заттық қабылдаудың бұзылуы және симультантты агнозия

Заттар мен оларды көру түсінігінің процесі қаншалықты күрделі екендігі белгілі.

Соңғы рет Брунер шолку жасаған көптеген зерттеулер қатары шынайы зат пен оның бейнесін көру түйсігінің қарапайымдылығы мен тікелігі жалған болатындығын, және бұл процестің бүкіл күрделілігі толық есептілікпен көріну үшін көру түйсігінің шартын біршама қиындататынын көрсетеді. Дәл осы жағдайларда заттарды және әсіресе бейнелерді соңғы тану күрделі перцепторлық қызмет нәтижесі болып табылатындығы айқын болады.

Олай болса көру түйсігінің арнайы жағдайларда зерттелуі күрделі түзіліске ие болатындығынкөрсетеді. Генетикалық зерттеулер (Плаже, 1935; А.В.Запорожец, 1960, В.П.Зимненко, 1658 және т.б.) сәбиде көру түйсігінің дамуы сәйкес сатылардан өтетіндігін көрсетеді. Алдымен затты қолмен және көзбен сырттай қармау және сонан соң ғана қабылдаудың қысқартылған формалары. Көру түйсігінің шарттары күрделенгенде қабылданған объектінің және белгілерінде шоғырландыру процесі қайтадан жалаң болады, және қарастыру затты ұзақ уақыт бойы қозғалмалы көзбен қоршауға айналады.

Бұл мәліметтердің барлығы объектіні немесе оның бейнесін көру түйсігі күрделі белсенді процесс екендігін көрсетеді. Күрделі рефлекторлық сипатқа ие бұл процеске сензорлық және моторлық аппараттар, атап айтқанда, шоғырландыру зерттеу қызметін іске асыратын, көз қозғалысы аппараты қатысады.

Айтылғандардың балығы бас миы қабықшасының желке бөліктерінің әлсіреуі неліктен біртектес емес және кейде көру түйсігінің бұзылуының өте күрделі формаларына әкелетіндігін түсінікті етеді.

Біз көру актісінің психофизмалогиялық құрылымының анализіне жуықтау үшін бұл формалардың кейбіріне ғана тоқталамыз.

Көру қабықшасының алғашқы бөлімдерінің әлсіреуі күрделі көру түйсігінің біз жоғарыда сөз еткен өзіндік бұзылуларына әкелмейді. Екі жарты шардың поекциялық көру қабықшасының толық бұзылуы орталық зағиптықты болдырады; бір жарты шардың шектеулерінде орналасқан мұндай бұзылу көру аймағының бір жақты бұзылуына алып келеді, оның ішінара әлсіреуі орталық зағиптықтың шектеулі құбылыстарын болдырады. Алайда, сақтамалы көру аймағы, Гельб және Гольдштейн мен Тейбер көрсеткеніндей, қызмет етуін жалғастыра береді және көру аймағының ақауын табыспен жояды.

Егер әлсіреулер кең көру шеңберінен шықпаса, бірақ екі жарты шарды немесе олардың байланыстарын жұмылдырса, көру түйсігінің бұзылуы өте дөрекі және сонымен қатар құрылымы жағынан күрделі сипатқа ие болады. Вильбрандт пен Лиссауэрдің уақыттарында оптикалық агнозия оқиғасы ретінде сипатталатын бұл жағдайларда, науқастан көру өткірлігінің сипатталған ақаулықтары байқалмайды, алайда заттарды, және әсіресе олардың бейнелерін көру түйсігі бұл жерде бұзылған болып табылады.

Бұл облыстың жаппай әлсіреуі кезінде Лиссауэр (1889) «апперцептивті рухани зағиптық» терминін берген оптикалық агнозияның «классикалық» формасымен ауыратын науқас өте қарапайым заттардың, тіпті олардың бейнелерін де тани алмайды.

Оптикалық агнозияның сипатталған формасының негізінде «ес образдарының» бұзылуы емес және символдық функцияның бұзылуы жатпайды. Айтылғандар оптикалық агнозия көру түйсігінің оқшауланған элементтерінің синтезін күрделі көру жөнделуі болып табылады.

Сондықтан Денни-Браун мен басқалардың агнозияның кейбір формаларының негізінде аморфосинтездің патологиялық құбылысы жатады деген болжамы бізге өте нақты блып көрінеді және көріп отырғанымыздай, бұл құбылыс ерекше тез көрінетін тактильді агнозия оқиғаларына ғана (емес) жатпайды, оптика гностикалық құрылымдарға да тараған.

Біз әлі де оптикалық агнозияның физиологиялық механизмдері туралы аз білеміз. Алайда, мұқият патофизиологиялық зерттеу мұндай науқастардан сензорлық бұзылыстар қатарын табады деген күдік қалдырмайды.

Оптикалық агнозиялардың мұндай түсінігі үшін қосымша және өте тікелей мәліметтерді біз заттың қабылдау бұзылуының симптомдарын аснық көрсетпейтін, бірақ сол бұзылуда біршама басқа формада іздеуге мүмкіндік беретін оқиғалар анализінен аламыз.

1909 ж. Балинт өзіндік және өте нақтыкартиналы бақылауға мүмкіндік берген шеке жүйелерінің екі жақын әлсіреу оқиғасын сипаттады. Науқас объектілер мен олардың бейнелерін жақсы асырды. Алайда ол сол мезгілде тек бір объектіні ғана қабылдай алады. Оның көру аймағында екі объекті (мысалы, ине мен балауыз жалыны) пайда болғанда, ол біреуі ғана көре алады, егер ал формальды ине болған балауыз жарығы жоғалып кетті. Бұл бұзушылар онымен ассоцияцияланған басқа да симптомдармен семебелесті науқас назарын бір объектіден келесісіне еркін аудара алмады, оған көрсетілген объектіне назар аналитикалық адасуларына бола жоғалтып алды. Дәл осы құбылыс Балиннтік бүкіл синдромды, назардың психикалық бұзылуы деп атауына негіз болды. Осыған ұқсасбақылауларды ары қарай Г.Холмсон, Жанн және Ауриагер, кейінірек А.Б.Лурия, А.Л.Либус жасады. Күрделі көру объектісін қабылдаудың қалыпты процестері жоғары тиімді ақпарат бар пунктердің өзара арақатынасымен байланысты. Бұл бұзушылардың негізінде қандай механизмдер жатқанын біз әлі айта алмаймыз. Осылардың зерттелуі енді бастау керек.

Көру агнозиясының басқа формаларында байқалатын потологиялық құбылыстар әліде болса аз зерттелген. Оларға түске агнозия, символдық белгілерге агнозиялардың құбылыстары жатады.