Еркін экономикалық аймақтарды ұйымдастыру ашық экономика принциптерін қолдауды білдіреді .Олардың шаруашылық жүргізумүмкіндіктері сыртқы экономикалықерекшеліктердің еркіндігі мен белсенділігіне байланысты .
Еркін экономикалық аймақтардың баж , салық және инвестицияға байланысты ахуалы шетелдік және ұлттық кәсіпкерлер үшін қолайлы. Басқаша айтқанда еркін экономикалық аймақтар дүниежүзілік шаруашылықтағы уақытша бес капиталдарға құрған « топ » сияқты десек те болады.
Еркін экономикалық аймақтарды құруды, әдетте үш мәселені шешумен байланыстырады:
1). Өндіріс өнімдерін экспорттауды ынталандыру,
сол арқылы валюталық қаражат табу;
2). Халықты жұмыспен қамту деңгейін
жоғарылату;
3). Шаруашылық жүргізудің жаңа әдістерін
сынақтан өткізіп қолдану.
Қандай бір мемлекет болмасын өз экономикасын шетел капиталына « айқара »ашпайды, сондықтан қолайлы инвестициялық ахуалды елдің бір бөлігін де ғана арнайы экономикалық аймақ ретінде жасауды жөн көреді.Еркін экономикалық аймақтың экономикаданалатын орны зор.Еркін экономикалық аймақтардың халықаралық экономикадағы орны. Қажетті өндіріс салалары мен шаруашылық объектілерін қолдау үшін арнаулы шаралар жүйесін жасайды. Олардың қатарына, мысалы, артта қалған аудандарды дамыту бағытында қолайлы инвестициялық ахуал жасау шаралары жатады.
ХХ ғасырдың II жартысындағы әлемдік шаруашылықтың аса көзге көрінер құбылысы
« Еркін экономикалық аймақтар » болып табылады.
Еркін экономикалық аймақтар көптеген мемлекеттерде кеңінен таралды. 90 жылдың орта шенінде әлемде 4 мыңнан астам түрі еркін экономикалық аймақтар қалыптасты ( кедендік аймақтардан технопарктерге дейін, еркін сауда аймақтардан оффшорлы аймақтарға дейін ).
Еркін экономикалық аймақтарды не үшін құрады? Неге олар әлемге кеңінен таралды?
Еркін экономикалық аймақтарды құру керекті мәселе ретінде оны бақылаушыларға ашық экономиканы балағаттау үшін қажет.
Еркін экономикалық аймақтың сыртқы әлемге деген көзқарасы жоғары дәрежелде, ал кедендік, салықтық және инвесторлық бағдарлама сыртқы және ішкі инвесторларға тиімді болып келеді.
Бұрын дамымай қалған елді мекендерді динамикалық дамитын елдерге айналдыру мақсатында дамушы елдерде еркін экономикалық аймақтар құрылған.
Еркін экономикалық аймақтар құрудың себептері мен мақсаттары әрбір нақты жағдайға байланысты
өзгеріп тұрады.Өнеркәсібі дамыған АҚШ, Ұлыбритания сияқты елдер де еркін экономикалық аймақтар кіші және орта бизнесті жандандыру мақсатында құрылады.Ол үшін кіші және орта кәсіпкерлерге едәуір шаруашылық жүргізу еркіндігімен қатар, қаржы жеңілдіктері де беріледі.
Кейбір дамушы елдерде осы мақсатта құрылған еркін экономикалық аймақтардың оңды әсері артта қалған аудандарды жедел жетілдіріп отыр.Дегенмен, дамушы елдер еркін экономикалық аймақтар құру барысында дамыған мемлекеттер сияқты өз қаражатына емес, көбінесе шетел капиталына сүйенеді.
Еркін экономикалық аймақтардың ішіндегі біздің елді алатын болсақ,халықты жұмыспен қамту басқармасы есебіндегі жұмыссыздардың саны 2000 жылдың тамыз айының соңына адам болып отыр, оның тек ауылдық жердегілері жеті жарым мыңнан астам адам бар.Экономикалық қызметтің барлықтүрімен шұғылданған ірі және орта кәсіпорындар мен ұйымдардағы қызметкерлерге жалақысының жалпы қоры екі мыңыншы жылдың қаңтар шілдесінде тоғыз мың бес жүз алпыс жеті милион теңге болды,бұл осының алдындағы жылдың осы мезгіліне жүз отыз төрт пайызын құрады.
Экономикалық тұтыну секторында екі мыңыншы жылдың тамыз айында тауарлардың және қызмет көрсетудің бағасы мен тарифтері мың тоғыз жүз тоқсан тоғызыншы жылдың желтоқсанына қарағанда төот бүтін оннан бес пайызға,ал халыққа ақылы қызмет көрсету пайызға өсті.Өнеркәсіп өнімдерін өндіруші кәсіпорындарда баға оның алдыңғы жылмен салыстырғанда өсті. Үстіміздегі жылдың есепті мезгілінде көліктің барлық түрлерімен көлік ұйымдарына жатпайтын мекмелер және коммерциялық тасымалдаумен шұғылданатын кәсіпкерлер тасымалдағанжүктердің көлемін есепке алғанда.
Еркін экономикалық аймақтың халықаралық экономикадан алатын орны үлкен маңызға ие болады. Оның алғышарттары жоғарыда аталып өтілгендей. Дамушы елдер арасындағы еркін экономикалық аймақтардың құрылуындағы шетел инвестицияларының алатын орны ерекшеленіп атап өткен жөн.