Ежелгі Вавилон мемлекетінің экономикалық өрлеуі

Б.э.д. ІІ мыңжылдықтын басында ақ, сол уақыттың жоғарғы дамыған аймағы – Қосөзен қала ғасыры қезеңіне енді. Темір енбеқ құралдарын қолдану жағдайлары белгілі болып отыр. Металды жүйелі түрде пайдалану – аймақ экономикасындағы 1-ші дәрежелі маңыздылығын жоғалтпаған жер өңдеуде еңбеқ өнімділігінін өсуіне себеп болды.

Сол кезде кетпен, оран сияқты еңбек құралдары қолданылды. Ауыл шаруашылығындағы еңбек құралдары жетілдіре бастады. Күрделі құрылымда соқа дәл осы Ежелгі Вавилон патшалығының тұсында қеңінен қолданыла бастады деген болжам бар. Бұл сақанын бидайды салатын арнайы құйыншағы және урықтарды жыртылған жерге шашатын түтікшесі болған. Бірақ, қейбір мәліметтерге сүйенсек, мұндай соқа ІІІ Ура династиясының тұсында да болған.

Жерді жырту үшін буқалар пайдаланылды. Есек, қашыр сияқты үй жануарлардын арасында жылқы пайда болды. Жер өңдеудің жоғары өнімділігі тек аллювиалды жердің жемістігімен ғана емес сонымен қатар ирригациялық жүйенің болуымен шарттандырылды. Қыстық қысқа мерзімді жаңбырлар қезеңі, өте жоғары ауа температурасы, сонымен қатар өзендердің толу қезеңі мен егу қезендерінің сәйкес қелмеуі — жасанды суландыруды ойлап табуға түрткі болды. Негізгі қаналдар өз бастауларын Тигр және Ефрат өзендерінен алып, олардан су кішігірім тармақтарға бөлініп, тікелей егістерге жететін. Жүйедегі судын қажетті денгейі бірқатар су бөгеттерінің болуымен сақталып отырады. Биік аудандарға суды жеткізу үшін арнайы құралдар көмегімен көтерген, бұл құралдар щумерлік қезенмен салыстырғанда едәуір жаңартылған. Шынында, су көтеру құрылысы техникалық қатынас жағынан ауыр емес, ал адамның қара жұмысының едәуір шығындарын талап етті.

Халықтың өмір сүру деңгейін жасауды өсіру айқын көрсетті. Хаммурапи, ирригацияның дамуының арқасында ел тұрғындарын «қажеттілігінін қанагаттандырылғаны» туралы түсіне білді. Айтып кеткендей, патшанын бұйрығы бойынша канал қазылып шумер және аккад халқын сумен қамтамасыз етты.

Занда ирригационды жуйелерді пайдалану мен күтіп ұстауға үлкен мән берді. Бірқатар құжаттар біліктің бұл мәселелерге тұрақты көңіл бөліп келгенін қуәлендіреді. Тіпті жергілікті шенеуліктер жалға алынған патша жерінің игілігін қамтамасыз етуге материалдық жауапты болды. Егер төмен түсімнің себебі – нашар суландыру деп танылса, онда арендатор үшін арендалық төлемнің жетпеген бөлігін шенеуліқ төлеуге міндетті.

Б.з.д. ІІ мыңжылдықта Вавилон далаларында астықтан басқа дақылдар өсірілді. Әсіресе, Хаммурапи кезеңінің түрлі сортты жеміс ағаштары бар бақ шаруашылығы қатты дамыды. Едәуір қен қеністікке құрма пальмасы отырғызылды.

Тау етектерін, жазықтарды, жайлауларды пайдаланатын бай жайылымдардын бар болуы мал шаруашылығынын одан әрі дамуына мумкіндік берді.

Вавилондық шаруашылық өмірі, егер бас орманшы басқаратын орман шаруашылығын ескермесек, толық болмайды. Жекелеген «орман учаскелері» оның бағынушылардың қарамағында болды, олар аса бағалы құрылыс материалдарынын көзі болып табылатын – орманнын сақталуына жауап берді.

Қолөнер де белсенді дамыды. Қолөнер дамуы ғылыми білімдер өсуіне, белсендігін қолдады.

Месопотамия жерінің Вавилон қаласына бірігуі сыртқы сауданың да ішкі сауданын да қенейуіне мүмкіндік берді. Аграрлық елде жер иелену өнімдерінің сату-сатып алу объектісі болуы – азаматтық заңдылық болып табылады.

Құжаттық куәліктері бар аздаған ауыл шаруашылық тауарларынын арасында мыналар аталады: астық, май, құрма, жүн.

Б.з.д. ІІ-мыңжылдық басында ақша қызметін қүміс атқарды және сақталған құжаттар тауарға деген баға қатынасын атқаруға мүмкіндік береді. Жалдаушының дәстурлі натуралды төлеммен қатар, оның шаруашылығында ұзақ мерзім жұмыс атқарған жұмысшылар мен күміспен есеп айырысқан жағдайлар да белгілі.

Саудагерлер, тамқарлар бұрыңғыдай патша өкілдері ретінде саналды. Бірақ, олардың билігінде керуенді бастаушы және бөлшек сауда мен айналасушы көмекшілері болды.