Жоспары
- ХХІ ғасырдағы орта білім саласы, ізденістер, проблемелар, даму көкжиектері
2.Жаңа формация мұғалімнің портреті.
3.Педагогтік дәреже номинацияларының сипаттамасы.
Жаңа адамды,болашақ қоғам адамын рухани, интелектуалдық жағынан дамыта тәрбиелеу ісі бүгінгі уақыттың күн тәртібіне айрықша қойылған мәселе.Н. Назарбаевтың «Ғасырлар тоғысында» атты ғылыми- теориялық еңбегіндежаңа қоғамды құрушылар қандай болуы керек, қандай азаматты тәрбиелеу керек деген мәселеге зор көңіл бөліп, оған ғылыми дәйекті жауап іздестірілген.
ХХІ ғасыр есігін ашты. Жас ұрпақ тәрбиесі жөнінде жаңа қадамдар басталды. Ұрпақ тәрбиесінде жіберілген кемшіліктер сараланды. Білім жөнінде жаңазаң қабылданды. Оқу жүйесі өзгерді. Жалпы білім беретін мектептердің басым көпшілігі тереңдетіп оқытылатын немесе орталау арнайы білім алуға даярлайтын гимназияларға, арнаулы және жекемектептерге айналуда.
ХХІ ғасыр маманының салыстырмалы моделі мынадай болып шыққан:
- қоршаған ортаны, өмірді сақтау мақсатында оны өзгерту;
- бірнеше мүмкін шешімі болады;
- шығармашылық жаңарудың әдіснамасы мен қаруландыру;
- қызметтік іс- әрекет барысында қажетті және мүмкін ;
- ғылым мен техниканың кәсіптік қызметінің заңдылықтарын білу, олардың моральдік адамилық аспектлерін ескере отырып, тәжрибеде қолдана білу;
- ұжым мүшелерінің жеке ерекшеліктерін ескере отырып, «адам- адам» қатнастарын тудыра білу.
Білім беруді екі жақты құбылыс: нақты іс- әрекет және нәтиже ретінде қарастырған дұрыс, яғни мәдениеттің бір ұрпақтан екінші ұрпаққа берілу үрдісі мен жеке тұлғаның мәдениеті меңгеру нәтижесі ретінде. Дамыта оқытуда оқушы оқыту объектісінен субъектіге айналуы тиіс бұл үрдістің нәтижелілігі оқытушының кәсіби және мәдени құзырлылығына, ұйымдастыра білу шеберлігіне, біліктілігіне, берілетін білім мазмұнының өзектілігіне, оқыту мақсатының оқытушы ғана емес, оқушы үшін де анық, айқын, дәл болуына байланысты.
Жаңа формация мұғалімнің портреті.
Даналықбілімнен нәр алады.
Даналыққаапаратынжол ұзақәрі қиын.
Сондықтан дажастарғабастықиындықтарды көре білетін,әлеуметтік
Ақыл-ойға сәтті кіругекөмектесетін жолбасшы қажет.
Ғылымның ісі – Ғалымдағызаңдылықтарды ашып, онысөз бенформулаларғаайналдыру.
Әдіскердің міндеті – ғылымның ашқанжаңалығынбілімгеайналдырудыңқұралдарын табу.
Педагогтыңміндеті- осымақсатқағылымныңда,әдіскердің дежетістіктерін кең көлемдеқоса
отырып, оқушыныңбіртұтасойлауқабілетінқалыптастыру. Білім мен іскерліктіңқосындысы-
педагогтіөзгелерденерекшелйтін қасиет міне осы.
Маслова Н.В Ноосферлікбілім.
Біртұтас ойлаужөнінде білу үшінмұғалімнің оныңне екендігінбілуікерек және сол білімдісенімдітаратушыболуы керек.
Ұстаздықтың алдына қойылғанг міндетөте ауқымды: білім жүйесініштейқайта құружәне соларқылыбүкілқоғамдығыағарту жүйесініңбарлықаймағын өзгерту. Ол үшінішкіқайтақұру қажет: құрылымдылық, қызметтік,құндылық. Жаңа ұрпақ мұғалімдерінің, андрагогика мен акмеологияның,психологиялық- педагогикаменгумандықпедагогиканың міндеті – білім жүйесінің ішіненқайтақұрудыңмүмкіндіктерініздестіру. Ұстаздықтыңстратегиялық рөлі- адами руханибастаулардыңтазалығынтексеру. Мұндаэтика менадамгершілік дүниенібіртұтасқабылдауғабағытталғанрухфилософиясының рухани ісі. Ұстаздық өзініңадамгершілік – этикалықпарызын орындауға тиіс.
Білімді түрлендіруде, білім беру процесін реформалауда зерттеушімұғаліммен көшбасшымұғалім ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІретіндеорталықтұлғаболып табылады.
ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІ— бұл рухани дамыған әрі әлеуметтік тұрғыданесейген,педагогикалыққұралдардыңбарлық түрлеріншебермеңгергенбілікті маман, өзін-өзі әрдайымжетілдіругеұмтылатыншығармашылтұлға. Ол жоғарыбілімдішығармашылтұлғанықалыптастырыпдамыту үшін жауапты.
(Н.Ә. Назарбаев, ҚР Президенті.)
ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІ шешугетиістіМІНДЕТТЕР:
- Жаңаша ойлауға , таным жәнеөзіндікұйымдастыруәдістеріне оқыту.
- Оқушыны есікке дейіналып келіп,қолына кілтті беріп, солқұралдықалай пайдалану керектігін үйрету. Білім дүниесінеоқушыныңөзінен басқаешкімінің де кіреалмайтындығынеске сақтау.
- Оқушыны құбылысқа тұтастай және қозғалыс кезінде қарауға үйрету.
- Оқушыны өзін-өзі ұйымдастыруғаүйретіп,өз бетіншеөмірсүрудіңнақтыжолын көрсету:
ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІ меңгеругетиістіБІЛІМ:
- ғылыми теория, гносеология, әдістеме негіздерін білу;
- мамандық пәнін жақсы білу;
- мұғалімнің өзінің сенетіндігін көрсететін және шығармашылықтаным процесін дамытатын энергия.
ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІ меңгеругетиісті ҚАСИЕТТЕР:
- балаларды СҮЙЕ БІЛУ – гуманизм принціпінің маңыздыбөлігіжәнемұғалімніңмаңызды сапасы.
- БАЛАНЫ, АДАМДЫ ҚҰРМЕТТЕУ — әр адамның бойынан тұлғаны көре білу – мұғалімге қажетті қасиет.
- БАЛАҒА, АДАМҒА СЕНУ- оқу процесіндегі жетістік кепілі, гуманизмніңоптемистікбағытынкөрсетеді.
- БАЛАНЫ, АДАМДЫ БІЛУ- тұлғаның жан-дүниесін білмейінше тәрбиесоқыр болады;гумандыболу- адамды тани білу деген сөз.
- БАЛАНЫ, АДАМДЫ ТҮСІНУ – оның орнынаөзіңді қоя біліп,қоршағандүниенісоныңкөіменкөребілуің қажет.
- ЖЕКЕ ТҰЛҒАНЫҢРУХАНИ ДҮНИЕСІМЕН ТАБИҒАТЫНАҚАМҚОРЛЫҚПЕН ҚАРАУ-әрбір тұлғаныңқайталанбайтынөзіндікрухани әлемі , өмір тәжирбиесі,әдеттері мен көзқарастарыболады.
- ЖЕКЕ АБЫРОЙСЕЗІМІН САҚТАУ ЖӘНЕ ДАМЫТУ- онсызтәрбие де, өзін-өзітәрбиелеуде мүмкін емес.
- оқу процесіне қатысушыретінде БАЛАНЫҢ, АДАМНЫҢДОСЫНА АЙНЫЛУ, оған қолдаукөрсетужәне көмектесу.
- тұтастай ойлай білу. Жаңа формация мұғалімі кері проблемаларменкөңіл- күйдіоңды дүниелергеайналдырабілуі керек. Ондай мұғалім іс жүзіндепсихолог болады.
- педагогикалық еңбек МӘДЕНИЕТІНЕ БАҒЫТТАЛУ – мұғалімнің тұтастай дүниетанымын қалыптастыруғабағытталу.
- тұлғаның денсаулығына, психикасына, шығармашылыққа дегенұмтылысынаЗИЯН КЕЛТІРМЕУ.
- тұлғаның дүниені тұтастай қабылдануына көмектесу.
- екіұдай жағдайда тап болған оқушыныңдұрыстаңдаужасауынакөмектесу.
- білім берудің биологиялық тепе-тең әдістемелері мен технологияларымен жұмыс істеу.
ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІ — бұл өз дүниетанымы бойынша ашық өмір сүретін
қазіргі заманғы гуманитарлық этикалық көшбасшы. Ол өзініңәріптестерінің игілігі және моральдықтұрақтылығыүшінқам жейді. Әділетсіздіктіанықтап, оныжойып отырады. Өзініңқайырымдылықпен игілікұғымдарынбарған сайынтереңдете түседі. Оныңбойындакөшбасшылыққасиеттер болады:
ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫҚ ҚАБІЛЕТТЕРІ— ақыл мен логика, өткірлік, ерекшелік және тұжырымдылық; өз ісін білу жәнешешендік,әуесқойлықжәне танымпаздық;
МІНЕЗ –ҚҰЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ-бастамашылық пен икемділік, жасампаздықжәнешығармашылық; адалдық, батылдық, жекемақсаткерлік;өз-өзінесенімділік пен сабырлық, тәуелсіздікпен еркіндік;табандылықпен төзімділік, еңбекқорлықпен жауапталық;
ІСКЕРЛІК ЖЕТІСТІКТЕРІ – өзгелергеқолдау көсетеалады; икеділік пен тіл тапқыштық;тәуекелгебара алады және мойнынажауапкершілік ала алады;ұйымдастырадыжәнеиландыраалады,өзін-өзіөзгертіп,сенімдібола алады,әзілдесеалады жәнеюмордытүсінеді; адамдарды тани біледі.
ЖАҢА ФОРМАЦИЯ МҰҒАЛІМІ ҰЛЫ МҰҒАЛІМ РЕТІНДЕ:
- өзінің үздік оқушыларыныңортасындажүреді: мұнда мәңгілікжарықкөңілдіжаз;
- ол жымыяды – оқушылардың жан- дүниесіндешаттық пен мереке;
- ол тұйық емес: эмоция дегеніміз ол үшін – педагогикалыққұрал;
- ол өзінің барлықіс- әрекетінде тұрақты әрі біразды; ол жоғары білімге иежәне барлықістіжақсыатқарады. Ол ештеңенідеұмытпайды, шатастырмайды, еш уақытта қателеспейді;
- ол өзі ойластырады: ерекше жағдайды, ерекше көңіл-күйдіқалыптастырып, оқушыларды еңбеккежұмылдырады;
- ол әріптестеріне қолдау көрсетедіжәне барлығы біртұтасұжымқұрап, бірігіпеңбектенеді, олардыңпікірлеріндеәржақтылық болмайды.
Педагогтік дәреже номинацияларының сипаттамасы
1.Шебермұғалім – педагогикалық жұмыстардың әдістемесімен техникасын,ақпараттықжәне білімберу технологияларын еркінмеңгереді,оқушыларды тәрбиелеуде,оқытудажоғары нәтижелерге қол жеткізеді, психиологиялық — педагогикалық және акмелогоиялық шығармашылықпен қолданады. Тиісті нормалар мен гуманистік шеберлік және педагогикалық этика кодекстерін сақтай отырып, оқушылардың шығармашылыққабілеттеріндамытуғажағдай жасайды. Ол психолог әрі тәрбиелі тәрбиеші.
Шебер мұғалім сыныбын мектеп және білімбөлімі бекіткен бағдарлама бойынша оқытады, сол аймақтағы білім жүйесі үшін маңызды педагогикалықұжымда беделге ие болған мұғалімге беріледі. Шебер мұғалім баланың өзін — өзі дамыту және шығармашылық қабілетін арттыратын және басқа бағытталған акмеологиялықтәжірбиелерді сәтті жүзеге асырады;Ол өз қабілетін дамыта отырып білімді әрі тәрбиелібалалардың өсіп жетілуіне жағдай жасайды.
2.Зерттеуші мұғалім – ол шебер әрі жаңашыл маман, оның еңбегі білім беру процесін ұйымдастырудың жаңа инновациялық формасымен ерекшеленеді; Ол – мастер – класс, авторлық бағдарламалардығылыми- әдістемелік және оқуқұралдарын алға апарушы және оларды тәжірибе жүзіндесынақтан өткізуші.Оның атқаратын міндеті – мәдениеттігі жеке адамды айқындаужәне адам бойындағыадамилықты нақтылау. Ол дарынды жеке тұлғалардықалыптастырады; айтарлықтай тереңәрі тамаша ақыл-ой иесі ретінде гумандық тұрғыданойлап, жеке іс-қимылжасай алады. Ол тумысынан тәрбиелі, шындықтытабиғи сезінеді. Мектепте тиімдізерттеу қызметінатқарып, мектептегі сарапшыларкеңесі немесеаймақтықбілім бөлімібекіткенөзініңжеке ғылымибағдарламасыбойынша тәжирбиелі- сынақжұмыстарын жүргізеді.; жаңа ақпараттықжәне білімтехнологияларын дайындауғақатысады; оқуқұралдарыменғылыми-әдістемелікұсыныстардыжасауға қатысады,оқу – бағдарламалықматериалдардың диагностикалық, тестілікжәне бақылау пакеттерін дайындайды;өзінің ғылыми – зерттеу нәтиежелеріжөніндемектептегі педагогикалық жәнеәдістемеліккеңестералдында, аймақтық білімбәлімінеесеп береді.
Зерттеуші мұғалім кәсіби деңгейі жоғары тұлға. Ол өзініңатқаратынқызметініңмаңызын тереңтүсіне отырып,біліктілікпенжұмыс істейді. Зерттеуші мұғалімгетәнерекшелк парасаттылықжәненәзіктілігіарттыра отырып, ақылмен еңбектану ; өзінқоршағанортағажаңа көзбенқарап, жаңа идеяныңтамырын ашып, терең зерттей білу.
1.Маcтер –класс мұғалім – бұл өзініңавторлықсыныбыбармұғалім. Сол сыныптыңкөмегіменол иновациалар мен зерттеулердің құндылығынкөрсетіп, ақпараттық және білімтехнологияларының, мониторингпен үлгерімдиагностикасыныңнегізіндеқол жеткенжетістіктерінөзгелермен бөліседі.Ол өзініңәріптестерінбілім берутәжірбиесінежаңакөзбенқарауға үйретеді. Мастер –классмұғаліммектептіңұсынысы бойынша аймақтық білімбөлімібекіткен жекеавторлықбағдарламасыменжұмыс істейді. Авторлық мастер- кластың мақсаты- авторлықкласс жетекшісінің өзі мен оның оқушыларының толыққандышеберлігіүшінжағдай жасау.
Авторлықмастер –класс дегеніміз – бұл білімберу процесінеқатысушылар үшін (мұғалімдер, оқушылар жәнеолардың ата- аналары) педагогикалық шеберханалар. Ол көпшілік ортасынапроблемалымәселеніқойып,оны шешудің жолдарынжекелейжәне ұжымдық тұрғыдыанқарастырады; сол арқылы ол өзініңтәжірбиесіменбөліседі,өзгелердікез келгенмәселеніңшешімін жанжақты ойластыруға үйретеді. Мастер-классмұғалімоқушыларғажәнеөзгеәріптестерінешығармашылықтыңрухын, инновациялыққызметнәтежиесін және әрбір оқушышығармашылығыныңқайталанбас салтанатын көрсетеді, жастардықоғамның тұрақты дамуынаүлес қосуғажетелейді; өзгемұғалімдергеөзін-өзіжетілдіругекөмектеседі. Білім берукеңестігінде мастер-класс мұғалім оқушыларғақұрмет пен сыйластықтың, адалдық пен тазалықтың негіздерін береді.
2.Көшбасшы мұғалім— бұл қазіргізаманғыгуманитарлықэтикалық біліктіалдыңғықатарлыадам.Ол әріптестерінің игілігі үшін қам жейді. Әділетсіздікті әшкерлеп, жойып отырады.Көш басшы мұғалім әр дайым өзінің қайырымдылық пен игілік ұғымын тереңдетуге асығады. Ондай мұғалім өзінің оқушыларын жауапкершілікпен жұмыс істеуге тәрбиелейді. Көшбасшы мұғалімнің бойында ақыл, логика, көрегенділік, шешендік, іскерлік тәрізді парасаттылық қабілеттерімен әуесқойлық, танымшылдық , бастамшылдық , икемділік, жасампаздық, шығармашылық, адалдық, батылдық, сенімділік, тәуелсіздік, төзімділік тәрізді мінез — құлыққырлары мол болады. Ол сондай-ақ өзгелерге қолдау көрсетіп, танымалдылыққа қол жеткізіп, мойнына жауапкершілік алып адамдарды тани білуі керек.
Көшбасшы мұғалім – бұл идеялар генераторы, нағыз шебер; ол өзінің әріптестерін белсенділікпен жұмыс істеуге тарта біледі, сендіре біледі. Өз беделінің көмегісмен өзгелерге айтқанын істете біледі. Сондықтанда ондай мұғалімнің артынан өзге әріптестері ереді.
Мұғалім дегеніміз – нағыз жеке тұлға мәдениетінің үлгісі. Мәдениет дегеніміз- адам жөніндегі ақпарат жинақталып, ұрпақтан ұрпаққа беріліп отыратын қасиеттер жиынтығы. Мәдениет дегеніміз – шығармашылық, ақыл-ой , қайырымдылық, еңбексүйгіштік, гуманизм , махаббат, сенім.
Көшбасшымұғалімнің міндеті денсаулық, рух, шындық, парасаттылық, қайырымдылық, сұлулық, сөз және гуманизм тәрізді жалпы адам затқа тән мәдени құндылықтар арқылы оқушыларды өзін-өзіжетілдіруге жетелеу.
- Жаңашыл мұғалім— бұл шебер ретінде өз тәжирбиесін жаңа әдістермен, құралдармен байыптап отыратын маман. Оған жұмыс стилінің ерекшелігі, жеке дидактикалықкешендерідіжасау тәріздісипаттар тән. Ол гуманитарлықэтикалықбеделді адам. Үнемі жетістіктергеұмтылады.Әріптестеріменбірлесеотырып, оқушыларыменжұмысістеудіңжаңажүйесінжасай алады. Өзінің жалпы білімжүйесіндегі орнын,жекемүмкіндіктерінжақсы біледі; ғылыми ізденістердіжақсы жүргізеді. Жаңашылмұғалімбілім беру қызметінеараласа отырып,өзініңәріптестеріменоқушыларды жаңа ұғымдарға тәрбиелейді. Ол өзінің ағартушылық қызметінде психологиялықбілімін пайдалана отырып,педагогикалықжәне психологиялық заңдарғасүйенеді. Жаңашыл мұғалімніңең маңыздықасиеті оныңжалпы білім берупроцесіне қолайлыпсихологиялықклимат қалыптастыраалатындығындаболып табылады. Жаңашылмұғалімүшін оның өзіндік даму формуласытән: жеке адам – шығармашылық – талант. Оның кәсіби дамуындағыайырықша қасиеттер депмыналарды айтуға болады: жаңа инновацияныигеру үшінашықтық, кәсібиқызметтіңұтымды тәсілдерін жасауүшін жүйелі ойлауәдісі, өзінің кәсіби мінез- құлқынобъективті түрдебағалауғақабілеттілік, педагогикалықеңбекжетістіктеріне деген жоғары мотивация.
Жаңашыл мұғалімәрбір оқушы мен мұғалімнің дамуында өмірлікжетістік шыңына жетуге ұмтылады. Ол иновациялық кәсіби- педагогикалыққызметке әрдайымдайын: кәсіби біліктіліккемұғалімбілімініңжүйесі ретінде; педагогикалықшеберліккешығармашылыққақабілеттілікретінде;педагогикалықбағдарғамектептегіжұмыстыңбасыммотивтеріретіндеқарайды. Жаңашыл мұғалімөз бетіншешешімқабылдайалатын жауапты тұлға. Оның тұлға ретіндеөсупроцесіндеөзіне-өзіталдау жасау, кәсібиқасиеттерінетүзетулеренгізу жәнеұтымдыіс-қимылбағдарламаларынтаңдаубілу тәріздіқасиеттеріқалыптастырады. Ондай мұғалімніңжекетұлғаретіндеесейгендігінкәсібидеңгейде «өзінің жақынжылдардағыдаму аймағын»айқындайалатындығынанкөруге болады. Жаңашылмұғалімінің бастышыңы – олрухани есейгендігі: бұл оныңөмірденалған даналығы, тәрбиелеуге, оқытуға, ар-ожданменөмір сүріп,рух пен адамгершілік қуатындамытуға деген ұмтылысы. Оладамжөніндегібілім жүйесінесүйенетінкөкірек көзі ашық тұлға. Жаңашылмұғалімруханижәне жеке кәсібиқасиеттеріндамыта отырып, өзінің сакмеологиялық тұғырнамасын қалыптастырады.Бұл жаңашылмұғалімніңбілім процесінің әрбірмүшесінжетістікпенжәне денсаулықпенқамтамасызетугедеген гуманисттік ұмтылысы. Мұндай ұстанымтәрбие мен оқытудыңжаңа технологиясынүнемі іздеугеитермелейді. Жалпы білімпроцесінемұғалім мен оқушыныңда сапасынкөтеретін осы.Жаңашылмұғалімніңұраны:қоғамдытұрақтыдамытуүшінкез келгенадамдыоқытуғажәнеежоғарыдеңгейдедамытуғаболады.
- Әдіскер мұғалім – бұл білім беру өндірісінеқатысушы, өзқызметінің басшысы өз қызметінің нормаларын жасайтынтұлға. Ол – оқу коммуникациясының, «оқу-оқыту», «тәрбие-өзін-өзі тәрбиелеу», «даму өзін-өзі дамыту» қызметтерініңұйымдастырушысы. Өз мақсаттары мен қызметнормаларынжобалану негізіндеконструкторлыққызметатқарады. Жүйелі ойлау қабілетіне ие. Оныңжұмысыныңнәтижесікәсібиқызметінің, нормативтікқұжаттардың, білімсаласындағызаң актілерінің жеке жобасынжүзегеасыруыменқамтамасыз етіледі.
Әдіскер мұғалімнің кәсіби біліктілік деңгейінің кәсібилік бөліктері бойынша сипаттамасы
- Іс-әрект және оны ұғыну деңгейлері:
Нормативтік мақсаттарды проблематизациялаунегізіндегі конструкторлық қызмет және жеке мақсаттары мен нормаларын жобалау.
- Мұғалімнің білім өндірісіндегі ұстанымы:
Конструктор /әдіскер/ өз қызметін басқаратын және өз нормаларын жасайтын білім беру өндірісінің қатысушысы.
- Әдіскер мұғалімнің білім процесіндегі ұстанымы:
оқу коммуникациясының, «оқу- оқыту», «тәрбие өзін-өзі тәрбиелеу», «даму- өзін-өзі дамыту» қызметтерінің ұйымдастырушысы.
- Білім өндірісі саласына қатысу:
Тапсырысқа келісу аумағындағы жеке кәсіби қызмет нормаларын жобалау әрекеті.
- Жеке қызметке деген тапсырысты түсіндіру:
мемлекеттік және жеке тапсырыстар негізінде өз қызметінің тапсырысын қалыптастыру.
- Белсенділік түрлері:
Әлеуметтік кәсіби жағдайдағы кәсіби қызмет, жүйелі ойлау.
Дербес Қазақстан мемлектінің ертеңгі болашағы бүгінгіұрпақ тәрбиесіне тікелей тәуелді.Өскелең ұрпақтың рухани жан дүниесін білім нәрімен сусындатып, халқының қадым заманнан жинақталған асыл мұрасымен байытып, ұлттық дәстүрлердің озық үлгілерін санасына сіңдіріп, көкірек көзін оята тәрбиелеу ата-анадан басталып, мектепте, қоғамда жалғасын табатын жауапты міндеттердің ең бастысы.
Пайдаланылған әдебиеттер:
- «ХХІ ғасыр мұғалімі» — Жарқынбеков С.Д.Сманқұлова Ж.Е.
- «Мектеп директорларының орынбасарлары»- Республикалық әдістемелік журнал.
- «Тәрбие құралы» — Республикалық ғылыми педагогикалық журнал.
- «Этнопедагогика» — Республикалық әдістемелік журнал.