Метатілдер

Ғылыми білімдерді білдірудің формалы ретіндегі математикалық тіл, өте ерте замандарда – ақ практикалық міндеттерді шешу кезінде пайдаланылады.

Ғылымдардың метатілі – тіл ретіндегі математиканың дамуындағы үлкен роль атқарған бірқатар теориямен ішкі құрылымын зерттеген, математикалық логика болды.

Информатиканың әсіресе оның формальды алгоритмдік тілдер теориясы және, мәліметтер базасы мен білімдерді және тағы басқаларды аудару сенімді бөлімдерінің дамуы ғылым пәндерінің дамуына, теңдеуіне формальдануына және құрылымдануына алып келеді.

Өз кезегінде тілдік құрылымдарды модельдеудің бірқатар сөйлесу тілдерін формальдаудың құрылымдаудың алуан түрлі мәтіндер мен сөздіктерді талдау мен құрудың – соның ішінде оларды автоматты түрде құрудың мүмкіндігі туды.

X = {x1,x2,…,xn}, әліпбиінің көмегімен (әліпбидің үстінен) анықталған тіл – бұл, сөздер мен сөз тіркестерінен құрылымдардың құрылу ережесі – синтаксистің және лексикамен тұратын тілдің синтаксистік конструкцияларының дұрыстығын мағыналық біркелкілігі мен сәйкестілігін тексеру ережесі – семактиканы қоса алғандағы сөздердіХ – те білдірудің кейбір ауызша дыбыстық жазбаша немесеөзге де формалары. Ауызша тілдер үшін, сөйлемнің құрамдас бөліктерін айту ережесі – фонетика яғни фонем де қажет.

Қатынас ақпараты ретіндегі тілдің осы әліпбидің үстіндегі сөздерді анықтаушы конструкциялар сөздерден сөйлемдердің құрылуының грамматикалық ережесі мен осы сөйлемдерді олар сипаттайтын құбылыстар мен процесстерге немесе синтаксистікжәне семантикалық ережелерге сәйкестендірулері болуы тиіс.

Мысыал: Дәлірек айтқанда семантика түрдің байланыстарын зерттейді:

“белгі, белгінің құрылымымән объект”;

синтаксис – түрдің байланыстары:

“белгі, белгілердің құрылымы объект”.

Кез – келген тілдің функциясы – осы тілдегі хабарламалардың көмегімен ақпаратты бейнелеу, беру, сығымдау, сақтау, актуализациялау болып табылады.

Мысалы. Қысқа сығымдалған және дәлме – дәл түрде (формаланған) мына фактыны жазайық:

“Х бүтін саны У бүтін санына қалдықсыз бөлінеді”

 Математикалық тілде бұл мынадай түрге ие болады. “Х саны У санына еселі”. Х,у сандарының бүтін екендігін жоғарыда көрсетілгендей етіп арнайы түрде алдын – ала сөзбе — сөз келтіріп отырудың қажеті жоқ, себебі еселіктің математикалық ұғымы мұны қарастырып қойған (аксиома). Енді алгоритімдік Паскаль тілінде одан сайын қысқа және формаланған түрде жазайық: “X mod y = 0”. Мұнда енді еселік шартын, аргументтерді өзгерту атырабын алдын-ала белгілеп отырудың қажеті жоқ – олар Паскаль тілінде бар (типтердің сипаттамаларында және mod операцияларында).

Тілдер шығу тегі бойынша табиғи (мәселен сөйлесу тіл) және жасанды немесеформальды тілдер болып бөлінеді. Формальды тілдер адам мен машинаның сөйлесуі үшін немесе білімдерді сипаттау мен алу үшін құрастырылады.

Х – қайсыбір әліпби, X = {x1, x2,…,xn}, ал S (X) — әліпбидің үстіндегі сөздер жиыны болсын делік, онда S (X) – шексіз және саналымды жиын.

L (X)формальды тілі – S (X) тің туынды ішжиыны.

Формальды тіл табиғи тілді оған көретін абстрак тілі объектілерді дайындаудың лексикалық формасы .