Ағымдағыбағадағытабыскөрсеткіштерінегізіндежекеадамдарменүйшаруашылығыныңтабысмөлшерібойыншабөлінуқатарықұрылады.Бұлқатарбелгілібіртабысдеңгейіне иеадамдар(үйшаруашылығы) саныныңпроценттікбөлінуінкөрсетеді.
Халықтыңжинағыменақшалайтабыс,шығынқұрылымыменкөлемітуралынегізгімәліметтеркөзініңбірі – халықтыңақщалайтабысыменшығыныныңбалансыболыптабылады.Баланстыңкірісбөлімініңмәліметтерінегізіндехалықтыңақшалайтабысыныңсомасыналуға,табыстыалукөзібойыншаоныңқұрылымы менөсуінталдауғаболады.
Елдердіңқысқашастатистикалықанықтамаларында халықтабысыныңнегізгікөрсеткіштерініңбіріболып – халықтыңақшалайтабыскөрсеткіштеріжарияланады.Бұғанжататындар: еңбекақы,зейнетақы,жәрдемақы,стипендия,сондай-ақақшалайтүрдегіәлеуметтіктрансферттер,салымпроценті,бағалықағазтүріндегі,меншіктентүскен табыс, кәсіпкерлікқызмет,ауыл шаруашылығы өнімінсатудантүскентүсімжәнет.б.
Қазақстанхалқыныңақшалайтабысы
(орташа1 адамғашаққанда,тг.)
| 1994ж | 1995ж | 1996ж | 1997ж | |
| Ақшалай табыстар, барлығы.
Соның ішінде: — еңбекақы; — ағымдық трансферттер; — барлық сату түрлерінен түскентабыстар; — басқа ақшалай түсімдер. |
7572
5550 559
639 824 |
20646
15146 1679
1723 2098 |
28450
20517 2621
2308 3004 |
34187
25347 3927
2209 2704 |
Қазақстанхалқыныңақшалайтабысқұрылымы (%-пен)
| 1994ж | 1995ж | 1996ж | 1997ж | |
| Ақшалай табыстар, барлығы.
Соның ішінде: — еңбекақы; — ағымдық трансферттер; — барлық сату түрлерінен түскен табыстар; — басқа ақшалай түсімдер. |
100
73 8
8 11 |
100
73 8 9 10
|
100
72 9
8 11 |
100
74 11
7 8 |
Халықтыңақшалайтабысыменшығыныбалансынаналынғанбұлмәліметтерстатистикалықжәнебухгалтерлікесептеулерінеүйшаруашылығыбюджетінішінарабақылауғасалықинспекциясымәліметтерінежәнет.б. мәліметтеркөздеріненегізделген.
Халықтыңөмірдеңгейініңөсуінталдаудатабыскөрсеткіштерінпайдаланудыңтекноминалдытүріндеғанаемес,соныменбіргенақтытүрдедеқарастырады. Нақтытүрдегітабысдеңгейіосыкезеңдегібағаныңөзгеруінесепкеалады,яғнихалықтыңқолғатигентабыстарынасатыпалаалатынтауарларменқызметкөлемінебағаныңөзгеруәсерінескерудіталапетеді.
Халықтыңтабысынталдаудаәдеттенақтытабыстыңабсолюттікөлеміемес,оныңқатыстышамасы,яғнинақтытабысиндексіесептелінеді.Мысалы,үйшаруашылығыныңнақтықолдабариндексі :
мұндағыJ- номиналдықолдабартабысиндексі,J-тұтынубағаиндексі ,бұлақшаныңсатыпалуқабілетініңиндексіне(J) керішама.
Осылайша,нақтықолдабартабысиндексінбылайжазааламыз :
J=JJ
Аймақ,экономикалықсалажәнеәлеуметтіктопбойыншахалықтыңтабысынсалыстыраталдаудатабыстыңбірадамғашаққандағыкөрсеткішінпайдаланғанжөн. Осылайша, тектабыскөрсеткіштерібойыншаорташамәндіғанаемес,соныменбіргеонықұрайтын – орташажалақы, зейнетақыжәнет.б.орташакөрсеткіштердіесептеугеболады.
ТөмендегікестедеөмірдеңгейінбағалаужәнеоныңөсуінталдауүшінқолданылатынҚазақстанхалқыныңтабысыныңкөрсеткіштеріберілген.
| Көрсеткіш | 1995 ж | 1996 ж | 1997 ж | |
| Ақшалай табыстар (орташа 1 адамға шаққанда, 1 айдағы, теңге)
Бір жұмысшының орташа айлық жалақысы, теңге. Белгіленген зейнетақының орташа мөлшері (1айда, тг). Нақты қолда бар 1 адамға шаққанда орташа ақшалай табыс (алдыңғы жылмен салыстырғанда %-пен). Бір жұмысшының нақты орташа айлық жалақысы (алдыңғы жылмен салыстырғанда %-пен). Белгіленген орташа айлық, зейнетақы (алдыңғы жылмен салыстырғанда %-пен) |
1721
4786
997,8
170,1
173,0
512,3 |
2371
6841
1876
107,1
111,0
146,1 |
2849
8550
3283
108,1
112,4
157,4 |
|
Қазақстанхалқыныңтабысыныңөсуі
ҰШЖ-деақырғытұтынушығыныменнақтыақырғытұтынукөлемібөліпкөрсетіледі.
Үйшаруашылығыныңақырғытұтынуғакеткен шығындары-накіретіндер :
- тұтыну тауарларынсатыпалуғакеткеншығындар (үйменпәтерденбасқа);
- тұтыну қызметінтөлеугекеткеншығындар ;
- үй шаруашылығыныңақырғытұтынуыүшінөндірілгеннатуралдытүрдегіазық-түліктердіңтүсімі;
- үй шаруашылығыныңеңбекақыретіндеалынғаннатуралдытүрдегіөнімдердітұтынуы;
- жеке меншік үйлеріндетұруыбойыншақызметтер.
Үйшаруашылығыныңнақтыақырғытұтынуы – бұлқолдабартабыспенқосаүйшаруашылығынақызметкөрсететінкоммерциялықемесұйымдаржәне мемлекеттікбасқаруоргандарыныңхалыққабергеннатуралдытүрдегіәлеуметтіктрансфертарқылыалынғанақырғытұтынудыңнақтымөлшері.
Үйшаруашылығыныңтұтынутауарларынсатыпалушығындарынанықтаудаішінарабюджеттікзерттеулер,халықтыңақшалайтабысыменшығыныныңбалансы,саудастатистикасынегізгімәліметтеркөзіболыптабылады.
1990жылғадейінүйшаруашылығыныңақырғытұтынуынакеткеншығындарытуралынегізгімәліметтеркөзі – халықтыңтабысыменшығыныныңбалансыболған. Қызметпентауардысатыпалутуралымәліметтербұлбаланста.Мемлекеттікбанккөрсететінкассалыққолдағыақшатуралымәліметтергенегізделгенболатын.
Халықтыңақшалайтабысыменшығыныныңбалансы
| Табыстар | Шығындаржәнежинақталу |
| 1.Еңбекақы | 1.Тауардысатыпалуменқызметтіөтеу |
| 2.Еңбекақыданбасқажұмысшыларменқызметкерлердіңкәсіпорындарменұйымдарданалғантабыстары | 2.Міндеттітүрдегітөлемдерменөздеріншетөлемдер |
| 3.Девиденттер | 3.Бағалықағаздарменсалымдағыжинақтыңөсімі |
| 4.Ауылшаруашылығыөнімінсатудантүскентүсім | 4.Тұрғынүйсатыпалу |
| 5.Зейнетақыжәнежәрдемақы | 5.Шетелвалютасынсатыпалуғакеткеншығындар |
| 6.Стипендия | 6.Аударуарқылыжіберілгенақшалар |
| 7.Қаржылықжүйедентүскентүсім | Барлықақшалайшығындар |
| 8.Шетелвалютасынсатудантүскентүсім | |
| 9.Басқалайтүсімдер | |
| 10.Аударуарқылыалынғанақшалар.
Табыстарданшығынныңасыптүсуі |
Шығындардантабыстыңасыптүсуі |
| Баланс | Баланс |