Өтпелі кезеңдегі Қазақстанның статистикалық жүйесі

Қазақстан экономикасының нарық қатнастарына туіне байланыстыреспубликаның әлеуметтік экономикалық өмірінде болып жатқан өзгерістер адегватты көріну қажеттеігінен туындаған еді.

Материалдық құрылым өнім жүйесі ел экономикасын екігебөлді: аумағы мен алқымында ұлттық табыс пайда болатын материалдық өндіріс саласы және осы табысты қолданатын тұтынушы ретіндегі материалдық емес сала. Экономиканың шартты топқо бөлу МӨЖ- ның көрсеткіштер жүйесінің негізгі постулаты болып табылады, ал ҰШЖ- де экономикалық бірліктерді секторлар бойынша топтау қолданылады. Материалдық нім жүйесінің қортынды көрсеткіштер жүйесі ретіндегі негізгі кемшіліктері- экономиканың материалдық емес сияқты осындай маңызды бөлігі экономикалық өндіріс саласының бөлігі ретінде қарастырылған жоқ.

Кәсіпорындармен ұйымдардың қаржы ресурстары көрсеткіштерімен есептеу әдісі сондай-ақ халықтың кірістері мен шығыстары қаржы ресурстарының көлемімен құрлымын метериалдық ресурстар көрсеткіштер мен мөлшерлі түрде баланыстауға жәнесалыстыруға мүмкіндік бермеді.

Тұтастай алғанда материалдық өндіріс салаларымен өндірістік емес салаларының жалпы саны ҰШЖ- де анықталған экономикалық іс- әрекеттер түрлерінің жиынтығмен сәйкес келеді.ҰШЖ –ның МӨЖ –нен айырмашылығы онда экономиклық тлдау ұлттық экономиканың бес секторларының арасындағы айырмашылықтарын талдауға бағытталған.

Қазіргі кезде әлемнің 150- ден астам нарықтық экономикалы елдерінде макроэкономикалық талдауда ҰШЖ –ны қолданады.

1992 жылы Қазақстан Республикасыныңнарықтық экномиканың талабына сай халақарлық тәжірибеде қабылданған есеп және статистика жүйесіне көшудің мемлекеттік бағдарламасы қабылданды. Сол кезден астап Қазақстанда ҰШЖ – ны енгізу басталды .

Қазақстандағы ҰШЖ- ін құруда ҰШЖ –ның мселелерімен айналысатын халықарлық ұйымдарының ұсынысы, сонымен бірге өтпелі кезең жағдайларына ҰШЖ –ның негізгі ережелерінің қолдану жағындаболған ТМД Статистикалық комитетінің ұсыныстары ескерілді.

Қазақстанда ҰШЖ –ін енгізудің бірінші сатысы- ұлттық шоттардың ең маңызды көрсеткіштерінің жалпы ішкі өнімді есептеуден басталды. Бұл экономикалық көрсеткіштің мағынасын толық түсінуі үшін алдымен ҰШЖ –ін де қолданылатын негізгі тұжырымдамалармен көрсеткіштерді қарастырайық.