Полицияқызметкеріоғанзаңменжүктелгенміндеттерді өзотандастарыменқоғамдыұрлық,зорлықжәне т.б. зиянкелтіруіші әрекеттерденқорғауарқылыорындауытиіс. Бұлбапполицияқызметкерін құқықпенбайланыстырады. Заңныңбилігіәрбірдемократиялық қоғамның негізіндежатыр. Полиция қызметкерініңмақсаты жәнежауапкершіліктіміндеті- заңдысыйлау жәнеоның талаптарын ұстану.
Әрбірполицияқызметкеріөз борышынадал, әділ жәнеқадір қасиетпен орындауға міндетті. Олсыбайлас жемқорлықтың кез-келген түрінеқарсы тұруғажәнеоларды болдырмауғакүш салуытиіс.Сыбайласжемқорлықтыңнақты анықтамасыжоқ, алайдаәрбір полицияқызметкеріоныңқайжерденбасталатынын біледі. Параалуменсыбайлас жемқорлықты болдырмауерекшемаңыздылыққа ие, себебі,полициясыбайласжемқорлықтықолдаса,бұлсыбайластықкейінненқоғамның қалғанбөлігіне детаралады.
Жаппайжазалаудыңбасқанысандарынақандайжағдайдаболмасын тыйымсалынған.Полиция қызметкеріосысипаттағышаралардынегізгеалғанкез- келгенбұрықтынемесе өкімдіорындамауға сыйламауғаміндетті.Жазаныанықтау – сот органдарның міндеті , сол себептіде, полиция қызметкерібұл функциянызаңғақайшыжолмен өз мойнынаалмауытиіс.
Полицияқызметкеріөз бастығының бұрықтарынорындауға міндетті, алайда ,егеролбұрықтыңзаңсызсипатынбілсе не түсінісе,оныорындамауыкерек. Бұлбапәрбірөкімнің полицияқызметкеріорындамауғаміндеттіжақтарын кеңейтеді. Бұлбаптың неқтымағынасы,еңалдымен,полицияқызметкерініңиерархиялық жәнеқатаңбағыныштағы ұйымныңмүшесіболатұра,көптегенжағдайлардаөзбастығының өкімдерінбұлжытпай орынвдайтынынескеріпөткен.Көптегенжағдайлардазаңдықорғауғабағытталғанбұрықты жеделтүрдеорындау қажетболады.Алайда,полицияқызметкерібұйрықтыңзаңсыз екенінсезінсе, оныорындамауыкерек.
Полицияқызметкері жекетұлғаға тікелей, орны толтырылмайтынзиянкелтіруменсипатталатын заңбұзушылықтарға қарсытұруытиіс, олбарлықмүмкіндіктердіпайдаланаотырып ,кешіктіркместен шаралар қолдануғаміндетті.
- Ар- намыс кодексі құқық қорғау саласындағыжұмыскер.
Мемлекеттікқызметатқаруқоғаммен мемлекеттарапынанерекшесенімбілдіруболыптабыладыжәнемемлекеттікқызметшілердіңадамгершілігінежәнеморальдық -этикалық бейнесінежоғарыталаптарқояды.
Қоғаммемлекеттік қызметшіөзініңбарлықкүш- жігерін,біліміментәжірибесінатқаратынкәсібиқызметінежұмсайды, өзінің Отаны – ҚазақстанРеспубликасынаадалдақалтқысызқызмететедідеп сенімбілдіреді.
ҚР мемлекеттікқызметшілерініңосыар- намыскодексі (Мемлекеттікқызметші-лердің қызметэтикасыережелері(Бұданәрі- Кодекс) “Мемлекеттікқызметтуралы” 1999 жылғы 23шілдедегі ҚР-ның Заңына, “Сыбайлас жемқорлыққа қарсыкүрестуралы” 1998 жылғы2шілдедегіҚР-ның Заңынажәнежалпықабылданғанморальдық- этикалықнормаларғасәйкес ҚР мемлекеттікқызметшілермінез- құлқыныңнегізгістандарттарын белгілейді.
МемлекеттікоргандардыңбасшыларыосыКодекстің мәтінінмемлекеттікоргандардыңғимараттарындабаршағакөрінетіндейжерлергеорналастырудықамтамасызетеді.
- Мемлекеттік қызметшілер өз қызметінде:
1) ҚР Президентініңсаясатынжақтауғажәнеоныдәйектіжүзегеасыруға , өзініңіс- әрекетіменмемлекеттікбиліктің беделіннығайтуға , мемлекетмүдделерін қорғауға; Қазақстанныңбеделінтүсіретініс-әрекеттержасауғажолбермеуге;
2) Конституцияныбұлжытпайсақтайжәне ҚР –ныңзаңдарына, ҚР Президентінің актілерінежәне ҚР-ның өзгеденормативтікқұқықтықактілерінесүйенеотырып, заңдылықтарқағидаттарын басшылыққаалуға;
3)азаматтардыңқұқықтарын ,бостандықтарымензаңдымүдделерінсақтауменқорғаудықамтамасызетуге, адамныңжәнеазаматтыңқұқықтарыменбостандықтарын бұзуғабастайтыніс- әрекеттергежолбермеуге;
- Қазақстан халқының бірлігіменелдегі ұлтаралықтатулықтынығайтуға жәрдемдесуге;
- Мемлекеттік жәнееңбектәртібін бұлжытпайсақтауға, өзінің қызметтікміндеттерінадал, әділде сапалыатқаруға , олүшін өзініңжұмысуақытынтиімдіпайдалануға;
- Жоғары кәсібиүшінбарлықкүш- жігерінжұмсауға,қойылатынміндеттердішешудіңоңтайлыжәнеүнемдіәдістерінқолдануға, сеніптапсырылғанмемлекеттікмүліктергеұқыппенқарап, оны ұтымдыәрітиімді пайдалануға;
- Сыбайлас жемқорлық көріністеріне қарсытұруға;
- Мемлекеттікқызмет мүдделерінезалал келтіретініс- әрекетті болдырмауға ; мемлекеттікқызметшініңжекемүдделерін қозғайтынмәселелержөнінде шешімдерқабылдауғақатысыбарадамдардыңқызметінеараласпауға;
- кәсіпкерлікқызметке араласуғажәнежекелегеншаруашылықсубъектілерініңмүдделерін сүйемелдеугежолбермеуге;
- қызметтікақпараттыпайдакүнемдікжәнеөзгедежекемақсаттарғапайдалануға жолбермеуге;
- қызметті жоғарынемесетөментұрғаннеөзімен қызметнемесе жұмыс бойыншаөзгедетәуелділіктегіадамдарменақшалай немесеөзгедемүліктік сипаттағықұмар ойындарғақатыспауға;
- мемлекеттік функциялардыорындауменбайланыстыжекежәнезаңдытұлғалардансыйлықтарқабылдаунемесе қызметтікпайдалануфактілерінежолбермеуге;
- заңменбелгіленген жағдайларданбасқа,қазақстандық немесешетелдікжәнезаңдытұлғаларесебінен мемелекетішілкжәнешетелдіктуристік, емдеу-сауықтыружәнеөзгедесапаларғашақыруларданбастартуға;
- өзінің іске көзқарасыменжәнежекемінез-құлқыменұжымдаорнықтыжәнежағымдыморальдық- психологиялық жағдайтуғызуғаықпалетуге;
- мемлекеттік органдардың тиімдіжұмысжасауына жәнемемлекеттік қызметшілердіңқызметтікміндеттерінтиісіншеорындауынабөгетболатын іс-әрекеттергеқарсытұруға;
- кадрларды жерлестікжәнежеке өзінеберілгендікбелгілерібойыншаіріктеуменорналастыружағдайларынажолбермеуге;
- басқа мемлекеттік қызметшілертарапынан қызмет этикасынормаларын бұзуфактілеріне жолбермеугежәнежолынкесуі;
- өзінің қызметтікміндеттерін атқарукезеңіндекиімкиюдіңіскерлікстилінұстануғатиіс.
- Азаматтармен және заңдытұлғалармен қарым- қатынастардамемлекеттікқызметшілер:
1) азаматтардың мемлекетинституттарынасеніміннығайтуға ықпалетуге;
2) қарапайымдылықтанытуға, өзініңлауазымдықжағдайын, соныңішіндекөлік,сервисжәнеөзгедеқызметтердіалукезінде,басакөрсетпеугежәнепайдалан-бауға;
3) өзініңіс- әрекеттерменжәнешешімдеріменқоғамтарапынаннегізді сынғаұшырамауға, сынағаныүшінқудалауғажолбермеуге, оғантөзімділікпенқарауға, оң сын-ескертпелердікемшіліктердіжоюмен өзініңкәсібиқызметінжақсартуүшінпайдалануға;
4)өтініштердіқараукезіндетөрешілдік пен сөзбұйдағасалукөріністерінежолбермеуге, олар бойыншабелгіленгенмерзімдеқажеттішараларқолдануға;
5) шығутегіне,әлекметтік,лауазымдықжәне мүліктікжағдайларына,жынысына , нәсіліне,ұлтына,тіліне, дінгеқарым-қатынасына, сеніміне,тұрғылықтыжеріненемесекезкелген өзгедежағдайларғақарамастанадамныңжәнеазаматтыңар- намысыменқадір- қасиетінқұрметтеуге;
6)жалпықабылданғанморальдық- этикалықнормалардысақтауға,мемлекеттік тілгежәнебасқатілдерге, Қазақстан халқыныңсалттарымендәстүрлеріне құрметпенқарауға;
7) сыпайыжәне әдепті болуғатиіс;
- Өзіне бағынышты қызметкерлеріболатын мемлекеттік қызметшілер:
1)бағыныштықызметкерлердіңміндеттеріменқызметтікөкілеттіліктерініңкөлемінолардыңатқаратынлауазымдарынасәйкесдәлайқындауға, бағыныштықызметкерлергеанықорындайалмайтынөкімдербермеугежәнеоларданқызметтікміндеттерінің шеңберінен тыстапсырмалар орындаудыталапетпеуге;
2) бағыныштықызметкерлерінеқатыстынегізсізайыптауларға, дөрекілікфактілеріне,адамдыққадірқасиетінекемсітуге, жөнсіздіккежолбермеуге;
3)бағыныштықызметкерлердіқұқыққақайшытерісқылықтарнемесе жалпықабылданғанморальдық- этикалық нормалармен үйлеспейтініс-әрекеттержасауғамәжбүретпеугетиіс.
- Мемлекеттік орган қызметінің мәселелерібойынша көпшілікалдындаоныңбасгысынемесемемлекеттікорганның бұғануәкілеттікберілгенлауазымды тұлғаларысөйлейді.
Мемлекеттік қызметшілермемлекеттікқызметтіңбеделіне нұқсан келтірмей,пікірталастыәдепті түрдежүргізуітиіс.
- Мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік саясат жәнеқызметтікісінің мәселелеріжөніндегіөзпікірін, егер ол:
1) мемлекет саясатының негізгібағыттарынасәйкескелмесе;
2) жариялауға рұқсатетілмегенқызметтікақпараттардыашаытынболса;
3) мемлекет лауазымдытұлғаларыныңатынаәдепкесайемес сөздерайтудантұрса, көпшілік алдындабілдіругетиісемес.
- Мемлекеттік қызметшініңатына коммерциялықұйымдардыбасқаруыжәне / немесекәсіпкерлікқызметпенайналысуы, біреудіңмүдделерінсүйемелдеуіжөнінденегізсізкөпшілікалдындаайыптауболғанжағдайда, ол тиісті түрдемұндайайып-таулардытеріскешығаратын ақпараттыжариялауғатиіс.
- Мемлекеттік құзметшінісыбайласжемқорлықжасағандепкөпшілікалдындаайыптағанжағдайда,олбұлайыптаулардытеріскешығару, соныңішіндесотарқылы теріскешығарушараларын қабылдауы керек.
- Мемлекеттік қызметшілердің осы Кодексті сақтауыолардыңқызметтік борышыболыптабылады.
9.Осы Кодексте көзделгенталаптардыбұзғаныүшінмемлекеттікқызметшілерҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасындабелгіленгентәртіппенжауапкершілікке тартылуымүмкін.
- Мемлекеттік органның ұжымы оның басшысыныңшешімі бойыншамемле-кеттік қызметшініңосы Кодексті сақтамауфактісінқарап,қараудыңнәтижесібойыншақоғамдық мін тағаалады.
- Заң мамандығы өкілдерінің қызметің құрайтын жеке ізгілік.
Егержасалғанқұқықбұзушылықтікелей, орнытолтырылмайтынзиянкелтіредідегеннегізболмаса,олбұл құқықбұзушылықтыңсалдарынболдырмау жәненқайталанбауымақсатындаболғаноқиғатуралы өзбастығынахабарлауытиіс.Егербұлхабарламақөараусызқалдырылса,олжоғарытұрған инстанцияларғажолданаалады.Бұлбапзаңбұзушылықтарғаарналған . Декларацияқұқықбұзушылықтардыңекітүрінғанаатапкөрсетеді.Біріншіжағдайда тікелейжәнеорнытолтырылмайтынзиян келтірмейтінфактілер.Мұндайжағдайларда полицияқызметкеріқұқықбұзу-шылықытар тікелейжәне орнытолтырылмайтынзиянкелтірмейтінфактілер. Мұндайміндетті,нәтижесіндесоттықсипаттағыбұлтартпау шараларына жолберіледі.
Заңғақайшыөкімді орындаудан бастартушыполиция қызметкері тәртіптікжазаларғанемесесоталдындажауаптылыққа тартылмауытиіс.Бұлбап4баптантуындайды.Заңғы қайшыбұрықпен Полициялықдекларацияныңнақтымәніайқынкөрінсе,бұлбұйрықтыорындағанполицияқызметкеріөзәрекеттеріүшінжазағатартылмауытиіс. Тағыдақайталанып айтылады:бұлбап 4баптан туындайды. ЗаңғықайшыбұйрықтанПолициялықдекларацияныңнақтымәніайқынкөрінсе, бұлбұйрықтыорындағанполицияқызметкеріөзәрекеттеріүшін тартылмауытиіс. Тағыдақайталаныпайтылады:бұлбапбарлықзаңғасәйкесбұйрықтардыңорындалуміндеттілігінебағытталған; соныменқатар,олбұйрықтыорындамағанполиция қызметкерінөзініңбағынбаушылығыныңнегізінміндеттейді.
Аңдуды, ұстауды,қорғаудынемесекөлікпентасымалдаудыжүзегеасырушыполицияқызыметкері сезіктіболмасада,оларғақатыстынәсілдіктегіне,дінинемесесаяси көзқарастарынабайланыстықамауқаупінемесеқудалауорыналғантұлғаларменодақтаспауытиіс. Мұндайжағдайда, олекікөзқарастыңарасынаноңтайлынәтижешығаруы тиіс. Біржағынан, олазаматтардың нәсілдіктегі, дінинемесесаясикөзқарастарыүшінқудалауға түсуінешыдамауытиіс. Олполицияқызметкеріретінденақтыжәнеайқынәрекеттержасауытиіс: мысалы,олеврейлердідіникөзқарастарынабайланыстықамауғакөмекберуденбастартуытиіс.