Ерте түркі мемлекетінде VІ-VІІІ ғасырлардатасқа қашалыпжазылған “Орхон-Енисей”жазба есірткіштерінің дүние – жүзілік өркениеттарихында алатын орны ерекше.
Бұл есірткіштер жазба мәдениетінің ғана емес,сол кездегі саяси ойдың да асыл мұрасы болып табылады. “Күлтегін”, “Білге қаған” және “Тоныкөк” шығармаларында сол бір тарихи кезеңніңсаяси тынысы,түркі халықтар өміріндегі аласапыран оқиғалар, ел билеушілерініңотаншылдық, бірлік, намыс туралытүсінігі, наным – сенімі, ұлыс аралық қарым-қатынастар, жеңістері мен қателіктері баяндалады.
“Күлтегін” жазбаескерткіштерінде түркімемлекетінорнықтырғаналғашқықағандар ақылды да, күшті болып суреттеледі. Ақылды қағандарбасқарған елдіңшенеуліктері де, халқы да ақылды болып келеді, халықтық әдет-ғұрыптар мен заңлар мүлтіксіз орындалады, бұзық ниеттегі адамдар болмайды. Билеуші нашар болса, бұрынғы әдет-ғұрыптықжоралғылар сақталмаса, ауыз-біршілік болмаса мемлекеттің шаңырағышайқалады, қолдан билік кетеді, халқы құл болады.
ислам діні Қазақ жеріне ене бастағандәуірлердетүркі тайпалары рулық – патриархаттық дәстүрдісақтай отырып, феодалдық қарым-қатынас жолына көшіпәрі өзара тартыс пен қырқыстары өршитүсіп, этногенездік тектер пайда болу процестері туындап жатты. Ислам дінінің енуі дәуірдеөмір сүрген түркі тайпаларыарасында феодалдық қарым-қатынастын өркендепөсуіне жол ашты, тайпалар арасындағы өзара достықтыкүшейтіп. Сенімдерін нығайтты. Тап осы дәуірдезиялылық білім қарыштайдамып, мәдениет пен ой-пікір жаңаша сипатта дами түсті. Сайып келгендебұл тайпаларға бұрыннанкеле жатқан мәжәусилік шаман діні өздерінің талап-тілегін, мақсат-мүддесін айыптағанның өзінде өзігің әсерсіздігімен көпшіліккөңілінен шыға алмайды, ал ислам діні болса халықтырухани жағынан болсын, саяси жағынан болсын мығым ұстай алады. Оның үстіне әдеттік дәстүрдегіқағида -ережелер ислам ның шариат заңдарына керағарболмады, бұл тайпалардың сенімі мен рухани сұраныстарын екі жақтық қағида – ережелері қабысуы нәтижесінде қанағаттандырды.
Осы дәуірде ислам діні әсерімен қазақ арабсөздері бастады. Әл-Фараби, Ибн-Сина, Хорезми, Науаи, Бақырғани, Қашқари, Сығанақи, Дулати, Яссауи т.б. зиялылар қауымы қалыптасып, тұрмыс-тіршілікте жаңа өзіндік ерекшеліктері бар әлеуметтік – құқықтық ережелерқалыптаса бастады.