Құқық және экономика негіздерін оқыту процесінің заңдылықтары және принциптері

Білімберусаласындаоқытупроцесінің мәніөтезор, өйткеніосыкездегі қоғамдық-өндірістікқатынастың дамуыоқытудың ғылыми- практикалық деңгейінебайланыстыа.

Оқытупроцесінұйымдастырубарысында оқушыжәнеоқушыларұжымыбіржағынаноқытуобъектісі, екіншіжағынаноқытусубъектісі болады.Осығанорай,оқытупроцесінде мұғалімдермен балаларынтымақтастығы,олардыңшығармашылықеңбекетулерінезорсүйенішболады.

Оқытупроцесінің өзінетәнкомпоненттерібар.Олароқытудыңмақсаты, формаларыменәдістері,соныменқатар нәтижесі. Бұлкомпоненттербір- біріментікелейбайланысты түрдеіскеасырылады,демек,педагогикалықпроцесс сонда ғанататымдынәтижебереді.

Оқытудыңқоғамныңмұқтаждығынажәнежағдайына байланыстызаңдылығы. Мектепте бұлзаңдылықты іскеасыруеліміздіңәлеуметтік – экономикалықдамуынабайланысты. Неғұрлымқоғамныңэкономкалықмүмкіншілігіғылыми-техникалықүдеугесәйкесдамыпотырса, соғұрлыммектептіңоқуматериалдық жағдайыжақсарады, педагогикалықпроцесстиімдіұйымдастырылып, жекеадамның дамуынаигіәсеретеді.

Оқытудың, білімберудіңжәнедамудың өзарабайланысзаңдылығы. Оқытупроцесібілімберу, тәрбиежәне дамупроцестеріменбайланысты. Сондықтаноқытужекеадамныңжан-жақты дамуына көмектесеотырып, білімберу, тәрбиежәнедамуфункцияларыныңбірліктеіскеасуынамүмкіндіктуғызады.

Оқытупроцесіндебаланың танымбелсенділігікеңиді,тереңдейді, ақыл-ойқабілеті, білімдіөзбетіменмеңгерубелсенділігідамиды, заттыңмәнін, ғылымиұғымдардытереңітүсінеді, ізденунәтижесіндепайдаболған сұрақтардыңжауаптарынтабады.

Оқытупроцесінде оқушылардыңжас,дербес ерекшеліктерінесепкеалу.  Жасерекшеліктерімынадайжағдайдаескеалынады:

а) оқужоспарларын , оқу бағдарламаларын, оқулықтарды, оқуқұралдарынт.б. жасағанда;

ә) организмнің денежәнепсихикалықдамуынабайланысты;

б) оқу,тәрбиепроцесінде.

Жекеадамныңдербесерекшеліктері:

а) темперамент, оныңтиптері (сангвиник, флегматик, халерик, меланхолик);

ә) қабілет, оныңтүрлері:жалпыжәнеарнайықабілеттер.

Қабілет- адамныңтүрлі іс- әрекеттеріндегімүмкіншілігі.

Білімберужекеадамныңжасжәнедербесерекшеліктерінесәйкесұйымдастырылады.

Оқытупроцесінің міндеттерінің , мазмұнының, формаларыныңжекеәдістерініңөзарабайланысзаңдылықтары. Оқытупроцесініңбарлықэлементтерініңмақсаттарыменміндеттерін, мұғалімніңжәнетәрбиеленушілердің жұмыстарыныңмазмұнын,формаларынжәнеәдістерінанықтайды.

Бұлзаңдылықтар:

а)оқытумазмұнықоғамныңмақсаттарыжәнеқажеттілігінбейнелейтінміндеттергебайланысты;

ә) оқытуформалары, оныңмақсаттарыменанықталады.

Оқытупроцесінің міндеттері, мазмұныформалары, әдістерітұтаслогикалықтізбек құрса,ондақарастырылыпотырғанбайланысзаңды-лықтарыақырғынәтиженіқамтамасызетеді.

  1. Оқыту процесінің принциптері.

Оқытупроцесініңзаңдылықтарыоныңпринциптеріндебейнеленеді.Принцип- латын сөзі –негізгі, бастапқыдегенұғымдыбілдіреді.

Оқытуғақойылатынталаптардың бастапқыбелгіліжүйесіноқытупроцесініңпринциптерідепатайды.Оқытупроцесінің бірнешепринциптерін атауғаболады.

 Оқытупроцесініңмақсаттылықпринципі. Әрбірсабаққадайындалуүшінеңалдымен оныыңмақсатынанықтайды.Мақсатсызсабақжақсынәтижебермейді. Өйткеніоқытуәдістері олардыңмақсаттарынабайланысты.Осығанорай, әрбірбаланыңжәнеұжымның ерекшеліктерінескеалып, мұғалімоқыту жұмыстарының формаларын,мазмұнын, әдістерініпіктепалады. Оқытументәрбие жұмыстарыносындаймақсатпен ұйымдастырумұғалімменоқушылардыңіс- әрекеттерінің үнемі жоспарлытүрдеөтуінеигіәсеретеді.

Оқытудыңғылымилықпринципті. Бұлпринцип табиғат, қоғам, мәдениет, ойлаудамуыныңзаңдылықтарынбілудіталапетеді.Ғылымилықпринципоқубағдарламаларын, оқулықтардыжасағандаескеалынып, оқытупроцесінде жүзегеасырылады. Ғылымилықпринципоқушылардыңтанымқабілетініңдамуына,дүниегекөзқарасыныңжәнежоғарыадамгершілікқаситтерініңқалыптасуынаәсеретеді.

Түсініктілікпринципті. Түсініктілікпринципі оқытудыоқушы-лардыңдайындықдеңгейінесайұйымдастырудыталапетеді. Соныменбіргеоқушылардыңдайындық деңгейінесай ұйымдастырудыталапетеді.Соныменбіргеоқушыларғатапсырма “ең таяудамузонасына”сәйкесберілуітиіс, яғнитапсырманы мұғалімніңбасшылығымен тереңойлапорыныдаудыоқушылардан талапетукерек. Егертапсырмаасаауырболса, ондаоқушылардыңықыласытөмендейді, сенімікетеді, күшінезиян келеді.

Жүйелілікжәнебірізділікпринципі. Оқытупроцесінде оқубағдарламаларыментақырыптықжоспарда көрсетілгентақырыптар бойынша теориялықжәнепрактикалықмәселелербірізділікпенбелгіленеді.Жүйелілікжәнебірізділікпринципі оқытупроцесіндебалалардыүнеміөзбетіменжұмысістеугесоныменбіргебалалардыңбілімінжүйелітүрдетексеріп, есебіналыпотыруда, оларды күнделікті сабақтарға дайындықпенкелугедеүйретеді.

Бұлпринципжалпыпәндерді оқытужүйесіндеде қолданылады.

Саналылықпенбелсенділікпринципі. Саналылықпенбелсенділікдегенімізбілімдісаналылықпенбелсенеқабылдап,оныңөмір және практикаментереңдету, оқылатынфактілерменқұбылыстардыңмініне түсінуболады.

Сабақ үстіндеберілгентапсырмалардыоқушылардыңсаналылықпен орындауы,олардыңбелсенділігінарттырады. Әрбіріс- әрекетін орындаудаоқушылароныңтеориялықжәне практикалықмәнінетереңтүсінуіқажет.

Оқушылардың дүниетанымынтереңдетуге , белсенділіксезіміноятуғағылыми-техникалық дамукезеңіндегі оқытудың жаңаүдемелі әдістеріменформаларыықпалжасайды. Соныменбіргесаналылықжәнебелсенділік принципініскеасырудамұғаліммен шәкірттердіңбірлесіпістейтін шығармашылықжұмыстары даигіәсеретеді.

Көрнекілікпринципі. Көрнекілік принципіналғашзерттеп, оған мәндіүлесқосқан Я.А. Коменский, К.Д. Ушинский т.б.

Осыпринципнегізінде алғашқыоқытудыңәдістемесінжазды. Оқытупроцесінде сөзбен іс, теория менпрактикаөзарабайланыстыболады. Әртүрлікөрнекіліктіқолданудыңнәтижесіндесабақәрітүсінікті , әріқызықтыболыпөтеді.

Көрнекіліктүрлері:

Табиғикөрнекіліккеколлекциядағыкептірілгенөсімдіктер, хайуандарменқұстардың тұлыбы, минералдар жәнет.бжатады.

Заттаржәнебейнелеукөрнекілігі:муляж, геометриялықфигура, макет,портреттер, архитектура, кескіндеме жәнемүсінүлгілері, жербетініңбедері т.б.

Символикалық көрнекіліккекарталар, картограммалар, схемалар, диаграммалар, кестелержатады.

Экранды-динамикалықкөрнекілікшындықдүниенібейнелейді. Олар: диапозитивтер, диафильмдер эпипроекциялар, оқукиносы, оқутеледидары.

Дыбыстытехникалықкөрнекіліккегрампластинкалар, магнито-фильмдер,радиоқабылдағыштар жатады.

Көрнекіқұралдароқуматериалдарын, әсіресе, теориялықережелердіестежақсысақтаужәнежеңілтүсінуүшінқолданылады.

Педагогикалық процестің бағыттылықпринципі. Педагогикалық процестің бағыттылықпринципі жекеадамның әржақтыдамуына, оқытументәрбиеүйлесімділігінеықпалжасайды.

Кешендіықпалжасауидеясы қоғамдыққұрылыстыңөзтабиғатынаншығады- оқытументәрбиежұмысыжүйесінің тұтас,мызғымас бірлігі.

Ақыл-ой, адамгершілікжәнееңбектәрбиесін тығызбірліктеқамтамасызетупедагогикалық процестіңбағыттылықпринципінің негізінқұрайды.