Қазақстан Республиткасындағы басқару нысаны

Қазақстанда республикалық басқару нысаны бекітілді. Парламенттік ұрылыс, мемлекеттік биліктің бірден- бір бастауы халық екендігі, мемоекеттік билікатің үш тарамаққа: заң шығарушылық, атқарушылық, сот билігіне бөлінуі; халық қабылдаған Конституцияның үстемдіг және жоғары заңдық күші басқарудың осындай нысанын таңдаудың заңдық негізі болып табылады.

Парламенттік құрылыс монархиялық та, сондай-ақ республикалық та басқару нысаны кезінде Парламентке, әдетте, тыйым салудың өлшеусізбилігі берілген монархтың өзі күш көрсете алмайды. Парламентті тікелей (Мәжіліс) және өз өкілдері (Сенат) арқылы Қазақстан халқы сайлайды. Қазақстан Парламенті халық атынан өкілетті орган ретінде заң шығару процесін жүзеге асырады. Республикалық басқару нысаны азаматтарға максимум немесе минимум бостандық береді.

Республикалық басқару нысаны биліктің мұрагерлерін немесе мемлекеттік билікті ұзақ уақыт бойы иеленуді танымайды. Айталық президент жеті жылға сайланады.

Республикалық басқару нысаны қалықтың еркіне ғана негізделіп қоймайды.Ол мемлекеттік органдарды азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғауды , оларды мемлекет мүддесімен сәйестендіруді көздейді.

1995 жылғы Конституция бойынша Қазақстан Республикасында президенттік басқару жүйесі белгіленді.Қазақстан Республикасында президенттік басқару жүйесі мынадай қырларымен сипатталады.

Президент – мемлекет басшысы.

Үкімет өзінің барлық қызметімен Президент алдында жауап береді және Конституцияда көзделген жағдай да ғана ол парламент алдында есепті.

Президент өз қалауы бойынша Үкімет мүшелерін қызметінен босатады.

 Шекарасыайқынбелгіленгенаумағымемлекетегемендігініңелебелгісіболыптабылады.Мемлекетаумағыныңқалыптасужолдарытарихтанмәлім.Бірхалықтарөзмемлекетініңаумақтықтұтастығын сақтайалды,екіншібірелөзініңмемлекетігінде,аумақтықтұтастығындасақтапқалаалмады,алүшіншісібасқамемлекеттердіңаумағынбасыпалып,оларғаөзөктемдігінжүргізді.

ҚазақстанхалқықазірҚРкеңістікнегізінқұрайтынөзініңежелгіаумағындағыөмірсүруде.Қазақхалқыныңықылымзаманнантіршіліккөзінеайналғаносыаумақтызаңдықтұрғыдантанумәселесіәсерсіздеемес.Осыаумақтытектарихшыларменсаяхатшыларғана“қазақтыңсай-даласы”депесептепқойғанжоқ,соныменбіргепатшалықұлыдержавалықзаңдардадаолнақосылайтанылды.

ҚазақстанРесейгеқосылупроцесіаяқталып болмаған ХІХ-ғасырдың 20-жылдарынан басталық.СолкезеңніңпатшалыққұжаттарындақазақтардыңЕділденЕртіскедейін,есілменТобылдан,Сырдарияменілегедейінқандайаумақтымекендегеніанықкөрсетілген.Барлықосыкеңістікзаңтұрғысынанқазақжерідептанылды.Патшаөкіметіосығансүйенеотырып, қазақтардыңәкімшілік- аумақтыққұрылымынжүзегебөлінушілікнегізіндежүргізді.ҚанаушылардыңісқағаздарықұжаттарындаОрынборқазақтарытуралы,Сібір қазақтарытуралыайтылды.

Саясипікіралуандығы -ҚР Конституциясыидеологиялықжәнесаясикөпқырлылықтыжақтайды.Идеологиялықкөпқырлылықдегенімізәртүрлі,тіпті,бір-бірінеқарама-қарсығадейінгі идеологиялықкөзқарастарменағымдардыңөмірдеорыналып,әрекететуінежолашылуынбілдіреді.

СаясипартиялартуралыЗаңындасаясипартияларұғымыберіледі.СаясипартиялардепҚРазаматтарыныңмемлекеттікбиліктіжүзегеасырудаолардыңсаясиеркінбілдіріп,жариялауғаөздерініңөкілдерінқатыстыруарқылыықпалететінеріктітүрдегібірігуітанылады.Саяси партияларқоғамныңсаясиөмірінеқатысу,азаматтардың саясиеркінқалыптастырып,жүзегеасыруғажәнезаңдакөзделгентәртіппенмемлекеттікбилікоргандарынқалыптастыруғақатысуүшінқұрылады.

Әртүрлісаясипартиялардыңпайдаболуы,олардыңқоғамдағыролініңөсуі,олардыңқызметініңнысандарыменәдістерініңролініңөсуі,олардыңқызметініңнысандарыменәдістерініңкүрделенуіолардыңқұқықтықинститутқаайналуынаалыпкеледі.

ҚРсаясипартиялардыңинституционалдануыөзарабайланыстыекібағытта:Конституцияғанегізгіқағидаларын,олардыңмәртебесіненгізуарқылыжәнесаясипартиялартуралыарнаулызаңдардықалыптастыружолыменжүзегеасырылады.

ҚРКонституциясының5-бабысаясипартиялардыңнегізгіқағидаларынаарналған.

Қоғамдықбірлестіктердіңконституциялық – құқықтықмәртебесі.

БірлесугебостандыққұқығыҚазақстанадамдарыменазаматтарыныңасамаңыздыконституциялыққұқықтарыныңбіріболыптабылады.ҚРзаңдарыбойыншаКонституцияға,мемлекетзаңдарынақайшыкелмейтін,олардыңортақмақсаттарынжүзегеасыруүшінқұрылғансаясипартиялар,кәсіптікодақтаржәнеазаматтардыңбасқа дабірлестіктеріқоғамдықбірлестіктердептанылады.ҚРқоғамдықбірлестіктеразаматтардыңсаяси,экономикалық,әлеуметтікжәнемәдениқұқықтарыменбостандықтарынжүзегеасыру,белсенділігіменөзіндікқызметіндамыту,кәсібижәнеөзіқұмартқанмүдделерінқанағаттандыру,ғылыми,техникалықжәнекөркемшығармашылығындамыту,адамдардыңөміріменденсаулығынқорғау,қоршағантабиғиортанықорғау,қайырымдылықіс-шараларғақатысу,мәдени- ағарту,спорттықсауықтыружұмыстарынөткізу,тарихижәнемәдениескерткіштердіқорғау,патриоттықжәнегуманисттіктәрбие,халықаралықынтымақтастықтыкеңейтужәнебасқамақсаттардақұрылып,жұмысістейді.