- Соттылық деп сотқа ведомствалық бағынысты істердің барлығы мәлім сот жүйесінің әр түрлі соттар араснда тарату айтылады.
Сот жүйесінің анықталған бір буыны соттылығы туралы және азаматтық істің соттылығы туралы айтса болады.
Ол немесе басқа соттың сотылығын анықтау дегеніміз – бұл тап осы сотта қайсы азаматтық істерқаралуы мүмкін екенін анықтау болады.
Істің соттылығын анықтау дегеніміз – бұл нақты істің, ол немесе басқа белгілерінен тәуелді, көпшілік бірін инстанциядағы соттардың қайсысындақаралуы мүмкін екенің анықату болады.
Демек, соттылық азаматтық іс жүргізудеекі бағыта ажыратылуы мүмкін.
Біріншіден, заңмен әртүрлі соттардың соттылығын, яғни рулық соттылығы леп аталатын сот жүйесінің әртүрлі буынындағысоттардың азаматтықазаматтық істерді шешу саласында бірінші инстанциясоты ретінде өкілеттіліктерінің шектері дәланықталады.
Екіншіден заңмен елдің аумақтық (әкімшілік) бөлінуіне сәйкесбелгілері арқылы, сот төресінің бір буынына жататын соттардың соттылығы, олардың қайсы бірі ол немесе басқа істі шешуге құқылы екенің анықталады. Соттар қызметініңсалаларын осылай бөлуаумақтық немесе жергілікті соттылықдеп аталыда.
27-бап: Аудандық (қалалық) сотта және оған теңестірілген соттың соттауына жататын азаматтық істер. “Осы Кодекстің 28-30 баптарында көзделген істер ыаудандық (қалалық) және оларға теңестірілген соттарда қаралып шешіледі.
28-бап: Облыстық және оларға теңестірілген соттар бірінші сатыдағы соттар ретінде:
- талап қою бағасы арызды беру кезінде заңмен белгіленген он бес мың айлық есептік көрсеткіштен асатын кезде тараптарыды заңды тұлғалар, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметінжүзеге асыратыназаматтар болып табылатын мүліктік даулар жөнінде;
- тараптардың бірі халықаралық немесе шетелдік ұйым болып табылады.
- министрліктер басқа да республикалық басқарушы органдар мен ҚР-ның Президентіне тікелей бағынатын, есеп беретін органдарыдың нормативтік құқықтық актілеріне дау айту туралы.
- аумақтық сайлау комиссияларының референдум, ҚР-сы Президентініңөкілді органдар депутаттарының сайлауын әзірлеу мен өткізу жөніндегішешімдері мен әрекеттерінеазаматтардың дау айтуы туралыазаматтық істерді қарау.
- ҚР-ның шегінен тыс жерлерде тұрақты тұратын ҚР-сының дипломатиялық өкілдері немесеконсульдік мекемелері лауазымды адамдардың заңға қайшы әрекеттеріне талап қоюы жөніндегі істерді, сондай-ақ ҚР-сы Үкіметінің министрліктермен басқа республикалық басқа республикалық атқарушы органдардың және ҚР Президентіне тікелей бағынатын, есеп беретін органдардыңазаматтардың құқықтарымен бостандықтарына, ұйымдардың құқықтарынақатысты нормативтік емес актілеріне дау туралы істерді Астана қаласының соты қарайды.
34-бап: “Шарттық соттылық”
“Тараптарға өзара келісім бойыныша аталған істі қай соттың қарайтының аумақтықжағынан өзгерте алады. Осы Кодекстің 33-бабаныда белгіленген істің соттылығын тараптардың келісімімен өзгертуге болмайды.