- Әрбір мемлекеттік арзан өзініңқызметін атқаруға берілген өкілеттіліктер шегінде істеу керек. Ол басқа мемлекеттік органдархабардарлығында болғанмәселелер араласпауы тиіс. Осындай шектерді белгілеп алу бұл мемлекеттікаппарат тиімді, қалыптасқанжұмыс істеудің маңызды шарты болып тұрады.
Демек, әділ сот жүргізу мемлекеттік функциясын жүргізетінсот, істі өз қарауынақабылдаған кезде, алдымен бұл істің өзіне не басқа бір мемлекеттік органгатиістілігін анықтауы керек.Басқа сөзбен айтқанда, сот істің ведомствалықбағыныстылығын анықтауы тиіс.
Азаматтық іс жүргізудегі ведомствалықбағыныстылықты анықтау дегеніміз белгілі бір мемлекеттік органныңхабардарлығына заңменжатқызылған азаматтық істердіңанық белгіленген шеңбер анықтау болады. Днмнек, соттық ведомствалықбағыттылықты азаматтықістер бойынша анықтау – бұл азаматтық сот ісінжүргізу тәртіппен сотта қараузаңмен жатқызылған.
Азаматтық істерведомствалық бағыныстылығын жаңа қағидалары Азаматтық іс жүргізу Клдексінің 24-бабындабелгіленген бұлнормаларға сәйкессоттарда азаматтықсот ісін жүргізу тәртібіменқаралатын істер төмендегідей болады:
- Соттар азаматтық, отбасылық, еңбек, тұрғын үй, әкімшілік, қаржы, шаруашылық, жер құқықтық қатынастарынтабиғи ресурстардапайдалану мен қоршаған ортаны қорғау жөніндегі қатынастар мен басқа дақұқықтық қатынастарда оның ішінде бір тараптың екіншітарапты билікпен бағындыруынанегізделген қатынастардан туындатындаулар жөніндегі талап қоюды қарайды.
- Мемлекеттік орган немесе оның лауазымды адам қабылданған актігесалтта дау жасалуы мүмкін.
- Соттар осы Кодекстің 25-29 тарауларында келтірілген ереже талап қойылған іс жүргізу істерін қарайды.
- Соттар осы Кодекстің 289-бабында келтірілген ереже іс жүргізу істерін қарайды.
- Егер халықаралық шартта, ҚР-сының заңлары немесе тараптардың келісіміндеөзгеше көзделмесе, сотта шет елдік азаматтар, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдік ұйымдар,шетелдік заңды тұлғалар, шетел қатысатын ұйымдар, сондай-ақ халықаралықұйымдар қатысатыністерді де қрайды.
- Заң бойынша соттың құзіретіне жатқызылған басқа да істерсотқа бағынысты болады.
Кодекстің 26-бабы бұл ережелерді төмендегідей толықтырады:
- Біреулері – сотқа, ал басқалары сотқа емес Органдарға ведомствалықбағынысты өзара байланысты бірнеше тараптарбіріктірілген кезде барлық тараптар соттақаралуға тиіс;
- нақты даудың кімге бағыныстылығына қатысты күш немесе қолданстағы заңдардақиғаштықтар болған жағдайда оны сот қарайды.