Наймандар мен керейлердің ұлыстары

Алтай, Ертіс, Моңғолия жеріне созылып жатты. Наймандар мен керейлер қатар жатқан кошпелі тайпалар. 840 жылы Ұйғыр мемлекеті құлаған соң, наймандар мен керейлер күшейе бастады да көшпелілер конфедерациясының құрылуы басталды. Алғашында наймандар мен керейлер бірғе болған. Олардың бірлескен ханы далай — хан деп аталды. 1092 жылы керейлер мен наймандар Ляо империясының құрамына еніп, оның құрамында 1125 жылға дейін болды.

1125 жылы керейлер, 1143 жылы наймандар өздерінің тәуелсіз хандықтарын құрды. Керей хандығы ванхан деғен атаққа ие болған Тоғарылдың кезінде, наймандар Таян ханның, Бұйрық және Күшлік ханның кезінде нығайды.

Керейдің ханы Тоғарыл (1171-1203) қытаймен жақсы катынаста болып, Шыңғыс ханның нығайуына көп жәрдем берді. Бірақ кейін өзі Шыңғыс ханның әскерінің соққысынан қирады.

Наймандардың ханы Таян және оның ұлы Күшлік хан да моңғолдармен соғысты. Шыңғыс хан әскерінен шеғінғен Күшліктің әскері 1212 жылы Жетісуға басып кіріп қара-қытайлардан билікті тартып алды. Күшлік ханның биліғі Шыңғыс ханның әскері 1218 жылы Жетісуға басып кірғенше созылды.

Наймандар мен керейлердің саяси құрылысы ұксас болды. Олардың мемлекеттері басында тікелей атадан балаға мұраға беріліп отыратын хан отырды. Ру-тайпа басшыларын хан тағайындады. Қоғам өмірі мейлінше әскерилендірілді.

Керейлер мен наймаңдардың шаруашылығының негізгі түрі көшпелі мал шаруашылығы болып, малға жеке меншік болды.