1 Қылмыстық істер бойынша сот актілерін шығару кезінде заңдар қолданылуын
Сотқа қылмыстық істер карауына құқылы. Сотқа қылмыстык Істер қарауына прокурор қатысуының мәні мен міндеттері:
-прокурордың сот ісін қарауда қатысуы істерді жан-жакты, толық және объективті қарау — туралы талаптардың орындалуына, азаматардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз етуге, заң мен сот алдында азаматтардың теңдігі сақталуына, әр бір қылмыстық бойынша занды, негізді және әділ шешім шығарылуына бағыныштылығынан болады. ,
— сот отырысына қатыса отырып, прокурор сотқа дәлелдерді жан-жақты, толық және обективті зерттеуге, айыпталушы тұлғаның кінәсін анықтап, ол жасаған қылмысқа дұрыс баға беріп, сонымен сәйкес әділ және заңға негізделген жазаны ұсыну арқылы соттың шешімдерінің аппеляциялық сатысындағы заңдылығын тексеруге прокурордың қатысуы соттардың шешімдері заңды күшіне енбей тұрып түзетуге мүмкіндік береді.
Прокурорлық бақылау өндіріс сатысында қатысуы қылмыстық істер бойынша аппеляциялық сатыға түзетілмеген қателерді түзетуге мүмкіндік береді.
Прокурор істі сотта қарау нәтижесінде прокурор сот тергеуінің деректері бойынша қойылған айыпты растай алмай жатыр деген сенімге келсе, ол тыйым салудан бас тартып, себептерін сотқа түсіндіруге міндетті.
Бұл ереже прокруордың соттағы тәуелсіздігі мен объективтілігінін кепілі болып тұрады.
Прокурор қылмыстық істердің сот қарауына қатысуы: қылмыстық іс қараумен заң шығару прокрорлардың сот карауына кaтыcуы міндетті деп танылған қылмыстық істерді алдын ала ескерген жок. Оның қатысуы міндетті деп сот бүл жөнде жеке үйғарым шығарады, және ол прокурормен талқылауы міндетгі болады. Бүдан басқа прокрор өзі де, істі сотка асырған қылмыстық айыптауды қолдау үшін қатысуын міндетті деп тапса, процеске катыса алады.
Прокурормен, жалпы ережелер бойынша присяжнойлар қүрамымен каралатын,ауыр және аса ауыр қылмыстар, кәмелет жасына жетпегендердің қылмыстары бойынша істердің сот карауына прокурор қатысуы ұсынылған. Дегенмен, болашақта прокурордың әр процесте катысуы кезделетіндей болады.
Мемлекеттікайыптаудыколдайотырып,прокурор соныменбіргебүзылған азаматтар күқыктары мен заңды мүдделерін, коғам менмүдделерін корғау шараларын жүзеге асырып,қалпына келтіруге, келтірілген зиянда етеуге көмектеседі
Бұл кезде прокурордың аса жоғару біліктілік және мамандык талап сот отырысыныңдайындықбөлігінде прокуроркатысушыларменшығарылған өкімдер, мәселелер бойынша өз қорытындысын беріп отырады,шешімдерін айтады, және сот отырысына түлғалар келмеуіне байланысты қарауды жүргізу екендігі туралы өз пікірін айтады.
Прокурор қорытындысы ауызша нысанда жасалады, онын негізгі мазмүны отырысы хаттамасында бектіледі.
Бұл сот отырысы кейінге қалдырылуы туралы шешім кабылданса куәлердің кайсы бірі келмеуіне байланысты), сот келген куәлардан, Міндетті, тараптың бірінен (егер ол ғана келсе) жауап алуы мүмкін. Бұл, сот құрамы өзгеріссіз болса, осы қатысушылар қайтарылмайды.
Шешім корытындысында прокурор өтінімдер авторларының пікірлерін,есепке алып, іс бойынша маңызы барларды қолдап отырады, ал кей жағдайда —олардың өтіштерін қабылдамаудын сенімдікелтіреді.
Сот шешімі занды және негізді шығарылуында прокурордың рөлі өте үлкен. Ол сот құрамымен іс бойынша маңызы бар барлық дәлелдерді тікелей қабыдауын қамтамасыз етеді. Ол дәлелдеудің негізін белгілейді, және іске қатыс жоқ фактілерді зерттеуге жол бермеуі тиіс.
Прокурор дәлелдерді зерттеудің дүрыс тәртібін үсынуы тиіс. Бүл тәртіпке тек процесс қатысушыларынан жауап алу тәртібін анықтау ғана емес, бәлкім бүл -жүйелік пен жүзеге асырылатын қылмысқа тиесілі барлық мән-жайлардың тіркеуі болады. Бұл кезде прокурор сотталушыдан, жәбірленушіден, куәлерден жауап алуға, сарапшылар мен мамандардың қорытындыларын, айғақты заттардың істелуіне белсенді қатысуы қажет. Жауап алу кезінде прокурор ауырлататын мән-жайлар анықталуына қалай болса, сондай-ақмән-жайларды анықтауға да қатысуы керек.
Сот тергеуі аяқталып сот жарыс сөздері басталады. Іске катысушы прокурор, басқа да қатысушылар өз сөзінде дәлелдер зерттелуіне және тексерілуіне баға беріп, қорытындысын айтады. Жарыс сөздер кезіндегі прокурордың айыптау сөзінен соң сот қарауға қатысуына нүкте қойылады. Бүл сөзде прокурор сотқа занды және негізді үкім шығаруға көмектеседі. Бүл сөз заңдық жағынан негізді болуы үшін прокурор сот тергеуінде зерттелген дәлелдерді қатаң және түсінілті жүйеге келтіруі тиіс. Оны қүрған кезде прокурор үкім қай мәселелерді шешуін ескереді, олардың тиісті тізбегіне негізделеді. Тәжірибемен сыналған айыртау сөздің құрылымы төмендегі элементтерді қамтиды:
1.қылмыстың әлеуметтік- қоғамдық бағалауы;
2.дәлелдемелердің таңдауы мен бағалауы;
3.қылмыстьщ алдын алу бойынша үсыныстар;
4.кылмыстың заңды бағалауы;
5.соталушы тұлғаның сипаттамасы;
6.жаза туралы ұсыныстар;
7.материалдық зиянды өтеу бойынша пікірлер;
8.айғакты заттардың тағдыры туралы ұсыныстар.