Құжаттарды техникалық – криминалистикалық әдіспен зерттеу

Құжаттың жалған бланкілері көп жағдайда сурет салу немесе клишеден басу арқылы дайындалады. Клишені баспаханалык шрифтті теру жолымен, фотоцинкографиялық тәсілмен, қол-мен ойып жасау және басқа да тәсілдермен дайындайды. Бұл төсілдердің әркайсысының өзіндік белгілері бар.

Сурет салу арқылы жасалған жалған блаңктер штрихтары-ның, атгас әріптер мөлшерінің біркелкі еместігімен, суретінін стандартка сай еместігімен мәтінде фамматикалық қателер мен кисындақ (логикалық) карама-кдйшылык. болуымен, карындаш-пен жазылған және кара қағаз арқылы көшіру іздерімен ерек-ше-ленеді.

Қолмен ойып жасалған клишеге стандартсыз шрифт, белгі-лердің ұзынша элементтеріндегі түзуліктің бұзылуы, сөз жолы-ның иірімділігі және т.б. тән.

Фотоцинкографиялық тәсілмен дайындалған клишеге штрихтардың шетіндегі бояу кабатының калындығы және әріп штрихтарынын катты басылуы; суретке түсіру масштабын сақ-тамау себебінен таңба көлемінің түпнұсқадан өзгешеленуі; ұсақ штрихтар мен белшектердін анық болмауы; штрих шеттерінін тегіс болмауы және үзілуі, қышкылмен (кислота) өңдеу нәтижесінде әріп бұрыштарының дөңгеленуі тән.

Күжаттың алғашкы мазмүнын өзгерту фактісін анықтау бұрынғы жазуды тазарту, өндеу немесе шаю белгілерінің бо-луына байланысты.

Ерітіндімен өндеу штрих бояуларын химиялык реакциялар (кышқылдар, сілтілер, тотықтырғыштар) жолымен жазуды не-месеоныңбөліктерін касақанажою. Ерітіндімен өндеу белгілері қағаздын желімделген жерінің бұзылуынан, өнделген жердің күңгіртгенуі немесе түсінің езгеруінен байкалады. Өнделген жер сарғыштанады; өндеу затының әсерінен жарықтар пайда бола-ды; жазу өңсізденеді; алғашқы мөтіннің көмескі көрінетін штрихтары, түрлі-түсті жазба іздері, өндеуге түскен жердің және құжатгын қалған (суык сәуле тарату) айырмашылықтары байқалады.

Қойылған қолдың жалғандылығын анықтау.

Аталған жалғандылықтың келесі тәсілдері жиі кездеседі: бұрын көрген колды есте сактап, кұжат бойынша жалған кол қою; қойылған шын колға карап отырып, оның суретін салу; қолды сиямен не каламсаппен айналдыра жиектеп көшіру. Көшірме әдісі арқылы жалған қол коюдың бірнеше тәсілі кездеседі: жарык өткізу арқылы, көшіргі немесе кара кағаз кемегімен; көшіру қасиеті бар бұйымдар көмегімен (дайын сөз аралыктарын қосу), фотопроекциялыктәсіл. Бұдан баска, адам-ның қойған колын ылғалды кара кағазбен де көшіруге болады.

Фотопроекдаялық тәсідцен басқа, аталған тәсіддерге сызык-тардың иірімділігі және сопак әріптердің бүрыштылығы тән. Сызба аппараты (пантограф) көмегімен жарыкты кешіру тәсілі ушін карындашпен жасалған алдын ала дайындық тән. Фото-графиялық тәсілмен жалған қол қоюға зерттеудегі колдың фотокешірмеге толық сәйкес келуі тән. Фотографиялық тәсілмен әдетте кешірме колхат (факсимиле) әзірленеді. Оның көмегімен койылған қолдарға, темір клишелерге тән шрихтар-дың белгілері болады.

Аталған жалған қол қою түрлерінің кеп белгілерін құжатты келбей және шашыраңқы жарыкта лупа (үлкейткіш шыны), микроскоп кемегімен карап, табуға болады. Қол қозғалысы-ның бәсендігін, сызыктардың косарлануын, бояудың жайылға-нын, суретгі түзету іздерінің белгілері, оның микроқүрылымын фотографиялық әдіспен бекітеді.

Барлык жағдайда қойылған қолға сараптама жүргізу бары-сында зерттеудегі қодцы оны қойған тұлға қолы үлгілерімен салыстыру керек.