Өзін-өзі тәрбиелеуде арман-мұраттың маңыздылығын атап көрсете отырып кейде кез-келген, тіпті пайдалы арман-мұраттың өзі де оқушылардың өзімен жұмыс істеуіне ықпал ете қоймайтындығын ескерген жөн. Жасөспірімдер мен жоғары кластағылар өздері қалаған қаһарманының іс-әрекетінен, оның ішкі әлемін көре білгенде ғана өзін-өзі тәрбиелеуіне арман-мұраты ықпал етуі мүмкін. Олай болмаған жағдайда қаһарманның сырт келбетіне, оның іс-әрекетіне ғана еліктеген болады, да, оқушы өзінің ішкі әлемін шыңдап жетілдіруге кұлшына кіріспейді.Мұның барлығы балалардың арман-мұратының моральдық және интеллектуалдық сапасы туралы ұғымының, ішкі әлемінің ерекшеліктерін дұрыс айыра білуін қалыптастыру қажет екендігін көрсетеді. Оқушылардың сана-сезімінде адамгершілік арман-мұрат тек үлкендер арқылы ғана емес, өздерінің құрбы-құрдастары арқылы да үйлесім табуына күш салу қажет; Нақты практикалық нәтижеге жетудін, келешегІ оқушылардың өзімен жұмыс істеуін ынталандырып қана қоймай, өзін-өзі тәрбиелеуде белгілі бір межені белгілеуіне жәрдемдеседІ. Бұл өте маңызды өйткені белгілі бір мерзімсіз өзіне алған міндеттемені жүзеге асыру үшін жұмыс істегенде, жасөспірімдер өзін-өзі тәрбиелеу нәтижесін қорытьшдылағанда қатты қиналады, соның салдарынан мұның өзі балаларға нәтижесіз бос әуре больш көрінеді де, олар өз күшіне сенбейді, әрі өзін-өзі тәрбиелеуді мүлде қояды. Сондықтанда оқушылардың өзін-өзі тәрбиелеу жөнінде ойластырған таяудағы міндеттері мен алыстағы перспективаларын арасына байланыс орната білуге жәрдемдесу керек.
Адамзат дамуының қай кезеңінде болмасын тәрбиенің тиімділігін жетілдіру ісі жүзеге асырылып келді. Жалпы адамзаттық тұрғыдан қарағандатәрбие мақсаты — әрбір тұлғаны әржақты және жарасымды етіп тәрбиелеу. Адам жер бетіндегі тірі организімнің жоғары сатысы , қоғамдық тарихи іс — әректі мен мәдениет субъектісі, басқаша айтқанда қарым – қатынса иесі. Қоғам дамуының белгілі сатысындапсихиологиялық, философиялық ой пікірлер пайда болып, қалыптаса бастады. Тәрбие беру мақсатында анықтау ең басты мәселеге айналды. Осыған орайбалаларға білім беру мен тәрбие берудің негізгі жолдары белгіленеді. Жәнеде тәрбиені ұйымдастырудың нақтылы мәселелері мен іс — әрекетінің мазмұны анықталады. Адам баласының жарқын болашағымен толық жас ұрпақты тәрбиелеуде тәуелді. Мектепте тәрбиенің басты міндеттері теориялық білімді еңбекпен , олардың политехникалық , экономикалық, экологиялық біліммен қарулану, кәсіптік бағдар беруге тәрбиелеу. Тәрбиенің негізгі мақсаттары:
- жастардың дүниеге ғылыми матералистік көзқарасын қалыптастыру;
- тұлғаның рухани және дене қабілетінің жан – жақты дамытып , эстетикалық талғамдар мен сезімдерді қоғамның талаптарына сай тәрбиелеу;
еліміздің болашағына сай адам ол теориялық іліммен қаруланған , оны шығармашылықпен іс жүзіне асыратын белсенді қоғам қайраткері, жаңа қоғамдық өмір үшін күресуге қабілеті мол, жоғары мәдениетті, білімді, өз ісінеасқан шебер адам. Тәрбие процессі адамның қоғамдық мәнінің әлеуметтік маңызды сапаларын қалыптастыруға, оның қоғамға, адамдарға, өзді — өзінің қатынастарын жасауғажәне олардың шеңберін кеңейтуге бағытталады. Адамның қоғамдық мәні өмірдің түрлі жақтарына қатынасының жүйесіне неғұрлым аумақты, кең ьболған сайын, оның руханижан – дүниесі соғұрлым бай болады. Тәрбиенің мәне адамның қоғамдық мазмұнын әлеуметтендіріп, оның ұжыммен жәнеқоғаммен практикалық қатынастарыныңжүйесінің құру.
- Педагогикалық жағдайлардың , тәрбиелік әсерлерін нәтижесін талдау, жоспарлау жүйесін реттеу. Сөйтіп оқушылардың тәрбиелік деңгейін анықтауды, оныңқоғамдық мәні мен ұжымдық дамудың белгілеуі, оны шешудегі жолдарды анықтауды және таңдай білуді қажет етеді.
- Тәрбие процесінің жобасын құру және жүзеге асыру. Бұл өзінің мазмұны жағынан педагогикалық іс — әрекеттің пайдалы бөліктердің және ықпалдарға бөлінуі жеке оқушының дұрыс қарым – қатынастарды бекітудің, оқушылар тәртібінің әлеуметтік – психологиялық шарттары мен себептерінаңғара білудің , оқушылыраға жеке тұрғыда қатынас жасау бірлігінің болуын талап етеді.
- Тәрбиелік ықпалдарды реттеу және оларға түзетулер енгізу. Бұл мазмұн жағынан педагогикалық міндеттерге енгізілген түзетулерге жүзеге асыруды, қоршаған ортаға сайбаланы дамыту үшінқажетті материалдарды таңдап алуды, оқушылар арасындағы достық пен жолдастық қатынастарды нағайтуды, өзгерген жағдайларды тәрбиелік ықпал жасаудыңбағытын дұрыс анықтауды және тәсілдерді қайта құруды талап етеді.
- Қортынды есепке алу және бақылау. Мұның әдепкі берілгендермен салыстырып, қол жеткен нәтижені талдау, балалардың дамуындағы және тәртібіндегі ойластырылмаған, қажетсіз құбылыстардың туу себептерін белгілеу,өз тәжрибесіне енгізу мақсатында басқа мұғалімдердің іс — әрекетін зерттеу, педагогикалық теория мен тәжрибені сәйкестендіре білу деген сөз.
Принцип – дегеніміз адамның нақты іс — әрекетінде өзі басшылыққа алатын алғы шарт, негізгі ережені бейнелейді. Тәрбие принципінің жалры заңдылықтарын бейнелейтінбастапқы ережелер. Тәрбиенің идеялдығы мен мақсаттылығы тәрбиенің алдына қоғам болашағына берік сенімі бар азаматтарды қалыптастыру міндеті қойылады. Әрбір тәрбие жұмысынадайындалу үшін ең алдымен олардың мақсаттары мен міндеттерін нақты ойластырып , анықтаған жөн. Мақсатсыз тәрбие жақсы нәтиже бермейді. Тәрбиенің өмірмен, еңбекпен, қоғам құрлысының практикасы мен байланыс принципі. Бұл принциптің мәні қоғамның экономикалық, әлеуметтік және рухани қатыныстарын, өмір шындығының моролі және әсемдәкке көзқарасын тәрбие ісіндеқолдану болып табылады. Ұжымда және ұжым арқылы тәрбиелеу де бұл тәрбие жұмыстарының жетекші принциптерінің бірі, педагогика балалардың және жас өспірімдердің топтық және ұжымдық өмірін , әлеуметтік белсенділік пен жауапкершілік сезімі қалыптасудыңміндетті шарты деп қарайды. Бірлескен іс — әрекетте , орынды ұйымдастырылған ұжымдық қозғалыста ғана өзара тәуелді, өзара жауапкерлікті қатынастар туындайды, оның қоғамдық мәнінің ұжымшылдық сапалары қалыптасады. Тәрбиеніңоқушылрадың жас және дербес ерекшеліктеріне сәйкестік. Бұл принципі жүзеге асыру оқушылардфы іс — әрекетінің мазмүны мен түрін олардың жасына, өміртәжрибесіне сәйкес болуын талап етеді. Әрбір бала өзінше ерекше бір бітім. Сондықтан олардың әрқайсына тәрбие беру оқушы бойндағы қызығушылыққа сүйеніп, оны қанағаттандыратын оқушының жаңақажеттіліктерге тәсілдерді таба білгенде ған мүмкін болады. Осы принциптің жүзеге асуына мұғалімнің жас және педагогикалық психологиясына терең білу көмектеседі.