Әрбір өзара әсерде орындалатын арнайы сақталу заңдары

  1. Күшті өзара әсер деп- ең симметриялы өзара әсерлерге айтылады. Мұндай өзара әсерлерде қызығарлы S-квант санымен Т-изоспин сақталу заңы орындалады. Қызығарлы S-квант санының сақталу заңы сол бөлшектердің ашылуымен байланысты. Олар күшті өзара әсерде пайда болады, күшсіз өзара әсерде ыдырайды. Екі жай қызығарлы S- квант саны 0-ге тең болған бөлшектер өзара соқтығысқанда қызығарлы S-саны 0-ге тең болған бір дана қызығыарлы бөлшек пайда болады. Одан тыс оған қарама –қарсы таңбалы қызығарлы бөлшек туады. Мысалы: пимезон мен протон қосылса яғни 0+0=+1-1. Бірақ πмезон +р қосылса онда яғни k-жүзеге келмейді. Себебі 0+0→-1+0 болғаны үшін басқа барлық сақталу заңдары орындалуына қарамастан бұл процесс жүрмейді.

2.Т-мезонның сақталу заңы. Осы изоспиннің симметриясына яғни күшті өзара әсердің изоспин алмастыруларына қатынасты инварианттықты тәуелділікке ие. Бұл сақталу заңы ядро күштерінің ол жердегі электр зарядына тәуелсіздік қасиетіне белгілейді. Күшті өзара әсерде изоспиннің сақталу заңы кинетикалық энергияларының өзгерісінің 0-ге теңдігіне ∆Т=0

∆Т1=0 ережелеріне алып келеді. Яғни Tin-Tout=0 деген сөз. Электромагниттік өзара әсердегі Т- изоспиннің сақталу заңы орындалмайды. Ал басқа сақталу заңдары сонымен бірге изоспинің проекциялық сақталу заңы Т3-те орындалады.себебі изоспин проекциясы Т3-сақталу заңы зарядтың сақталу заңын өз ішіне алады. Мысалы:. Бұл процестегі ∆Т=1 болады. яғни ∆Т=0 сақталу заңы бұзылады.

  1. Өзара күшсіз әсерде барлық универсал сақталу заңдары орындалады. Қызығарлы S-квант саны сақталмайды. Егер сақталғанда ең жеңіл қызығарлы бөлшек болған k-мезондар ставиль бөлшектер болған болар еді. Мұнда ∆S=0 ∆S=±1 болып сақталу заңдары бұл ∆S=0 болғандағыға мысал болып нейтронның β ыдырауын алсақ болады. соның үшін z-гиперон бөлшек бір мезетте жай бөлшектерге ыдырамайды. Себебі ыдырайтын болса қызығарлы S-квант саны S=-2 болып тек каскат көріністе жай бөлшектерге өтуі мүмкін деді.

Қызығарлы квант санынан тыс сүйкімділік квант С-саны бар. Осы сан үшін де жоғарғы айтылған сақталу заңы да орынды болады. Т-изоспинмен Т3-сақталмайды. Мысал:

және ал өзара күшсіз әсерде кеңістік пен зарядтың жұптықтары сақталмайды, бұл қасиеттерге ерекше тоқталып өтеміз. Біз көріп шыққан сақталу заңдарын ықшам күйге келтіру үшін.

  1. барлық процестердегі энергиямен импульс моменті сақталу заңдарын сонымен бірге ∆q=0,∆La=0,∆B=0 болу шарттары орындалуы керек.
  2. күшті өзара процесінде ∆T=0, ∆S=0, ∆C=0 болып, ол жердегі қатынасушы барлық бөлшектер адрондар болуы шарт.
  3. электромагниттік өзара процестерінде ∆Т=0, ∆T3=0,∆S=0, ∆C=0 болуы керек. Бұл кезде адрондар q-зарядталған лептондар протондар қатынасуы керек.
  4. күшсіз өзара әсерлерде осы пунктің 2 және 3 орындалмайды.егер орындалған болса процесте нейтрино қатынассада күшсіз процесс деп саналады. Осы орында сақталу заңдарына тәуелді болмаған жалпы ережені айтып өту орынды. Ол: Егер белггілі бір процестегі соңғы бөлшектер саны қанша кем және олардыңжалпы массасы қанша кіші болса бұл процестің пайда болу ықтималдығы сонша үлкен болады