Өнердегі типтілік мәселесі

1.Өнердегі типтік мәселесі әдебиеттану ғылымындағы негізгі мәселелердің бірі. Өмірде бар адамдардың бойындағы бірнеше қасиеттерді жинақтап бір

адамның бойына дарыту типтілікті туғызады. Өнердегі типтілік мәселесі әдебиеттану ғылымында әр кезеңде әр түрлі көрінгені рас.Әлемдік әдебиетте де көркем бейнені типтендіру ежелден бар тәсілдердің бірі. Тип және типтендіру заңдылықтары әдеби бейненің өмірдегі болмысын өзгерте даралау арқылы яғни типтік бейне дегеніміз жинақталған бейне. Әрбір адамның сөйлеу мәнерінен жинақталған бейне.

  1. Типтендіру проблемасы өте күрделі процесс яғни суреткер қаламмен жасалған тип електен сүзілген бейне. М.Әуезовтің «Абай жолы» роман эпопеясындағы Құнанбай бейнесі дала заңын жүзеге асырған. ХІХ ғасыр ІІ жартысындағы ортақ бейне жинақталған кейіпкер. Оның жүйесінің қалтарыстарының бірде-бір әдеби кейіпкер арқылы көрінісі демек, типтендіру жинау, қаралдау көркемдік електен өткізу бір кейіпкердің бойына дарыту болып табылады. Әрине әрбір адамның бойындағы қажеттерді жинау арқылы қатаң қағидаға айналдыруға болмайды. Өйткені әдебиет белгілі заңдылықтарға бағынғанымен күрделі шығармашылық.
  2. Билинский былай деген талантты жазушының әрбір образы тип деген. Өйткені таланттың кейіпкердің ондағы басты бейне суреттелетін оқиғалар болсын өзінің шеберлігімен баурап алады. Әдебиеттегі тип көпке тән болса да жеке қасиеттерін атап, өтпеске болмайды. Шығармадағы типтік бейне қаншама тұлғалық дәрежеге көтерілсе де ол дара қалпын сақтап қалады. Типтік бейне көптеген адамдарға ұқсағанымен өзінің даралығымен ерекшеленеді. себебі ол ол көп дамға ұқсаса да ұқсамайды. Дара қасиетімен ерекшеленіп тұрады. Ол қаламгердің талантты көркем туынджылары да жиі кездеседі. М.Әуезовтің эпопеясы кейіпкерлер, С.Мұқановтың «Аққан жұлдыз» диалогиясындағы Шоқан Ә.Нұршайықов «Ақиқат пен аңыз» т.т.т. бұндай бейнелерді протип деп атайды.