1.Сентиментализм әдебиетінің көрнекті өкілі «Теңсіздіктің тегі мен негізі туралы ой» қоғамның негізін сынауға арналған еңбектерінің бірі.
Бұл еңбекте автордың адамзат қоғамы дамуының тарихи қозғалысына авторлық көзқарасы, танымдық сипатын кеңінен көрсету.
2.18ғ. итальян әдебиетінде Карло Галдони, Карло Гоцци итальяндық көрнекті – ағартушы, театрдың реформаторлары өмір сүрді. Театрдағы ертегілік сипаттарды «Екі қожаға бір қызметші», «Үш апельсинге сүйіспеншілік» атты түрлі көрсетілімдер арқылы көрерменге жеткізе білді.
3.18 ғ. АҚШ әдебиетінде Тәуелсіздік және АҚШ – тың құрылуы үшін соғыстар, оның әдебиетте бейнелеуі (көсемсөз, поэзия) Аборигендер мәдениеті. Ұлттық әдебиеттің қалыптасуы қоғамы дамуының тарихи қозғалысына авторлық көзқарасы, танымдық сипатын айшықтап көрсету.
Лекция мәтіні:
1.Жан – Жак Руссо (1712-1778) Швейцариядағы Женева қаласындасағат жөндеуші, қарапайым жоқшылықтыңтауқыметін көп көрген нашар отбасында дүниеге келген. Олар бір орынға көшіп жүріп, білімдіде дұрыс алмайды. Дегенмен өзінің әр уақытын босқа кетірместен үнемді пайдаланып оқуға әрекет жасайды.
Руссо өзін аяғанды ұнатпайды ол өз мүмкіндігіне сенеді, сондықтан оған қол ұшын бергісі келгендердің көмегінен бос тартады. Қарапайым шаруа адамы болып, төменгі таптың өкілі болсада Руссо халық қос не керегін жақсы білді. Және даму қарқынында Франциялық жаңару кезеңі құртады.
Бір күні түрмедегі досын Дидроны көруге барған Руссо хабарландыруға көзі түседі.Онда”Ғылым мен Мәдениеттің” өркендету мүмкіншілігі болды ма? деген сұрақ қойылған қағазға көзі түседі. Бұл мәселе Руссоны қатты ойландырады. Және осы мәселе жөнінде 1750ж “Ғылым мен мәдениет жайлы толғаулар”деген тақырыпта трактат жазады. Бұл трактат оқырман көлінен шығады және Руссо үшін үлкен құрмет, мармпат әкеледі.”Біздің ғылым мен мәдениет-дейді ол,- өз дамуы мен пайда болуында біздің ата-бабаларымыз алдында міндетті” Осы Руссоның жазған еңбектері алғашында халықты жоқтағандығы деп ұғынбай, олар онытөменгі тап өкәілдерін құлдықта ұстап тұру үшін эксплуататорларға өте үлкен көмек тигізді.
Руссо өмір бойында оқып жетіліп, кемшілігін орнын толтыра отырып ол мынаны алға тартады.”Адам-табиғаттан серімділігімен,сезе біліуімен биік.”
Ал сезім болса табиғаттың бір бөлігі деген философиялық пікірін білдірді.
Өмірінде елеуі орынға ие болған Руссоның “Қоғамдық келісім” деген трактаты (1762) Трактатының бірінші фрозасф бүкіл әлемге жарсалғандай:
“Адам азат болып туылған, бірақ қазір әр ұрада тығылып күн кешіуде.
Мемлекет –деп Руссо өзін жалғастырды-жетінші бір адаммен санасқан күйде құрылатын, және де сол мемлекетте бәрі тең құқылы әрі азат болуы тиіс деп тұжырым жасады.
“Қоғамдық келісім” трактаты бойына бұржуазиялықтардің құқықтық акттысыныңнегізі болды.Руссо халық алдында бірінші халық жақтаушысы ретінде сипат алды.Француз әдебиетінің тарихына Руссо сементамизмнің негізін салушы ретінде енеді. Өзінің ең жақсы және өз замандастарына лайық заман проблемасын қамтыған теңсіздікті қамтыған роман “ Жаңа Эпоиза немесе Юлия” Бұл қызбен бала арасындағы махаббт. Қыз бай, аухаты семия оданы ал бала өте қарапайым сен Пре деген бала жайында.
1741 жыл Парижге барады. Сол жерде біраз уақыт хатшы болып істейді. Дидро осы кезде Руссоға энциклопедияға ендіру үшін музыканың мәліметтер жазуды өтінеді.
1749 жылы адамдар аралығында жек көрушілік жайлы трактат жазады.
1762 жылы қоғамдық келісім туралы шығарма жазды. Бұл шығармада мемлекеттің саяси бағдарламасы туралы жазады. Юлия немесе жаңа Элайза атты романын 1756 жылы жазады. Бұл романда француз интелегенциясы шыңы ретінде бағаланады. Мұнда Зулия атты қызға мұғалім Осы Преяға ғашық болады. Бұл қарым-қатынасқа яғни Юлия мен Сен-Преяның махаббаты романында лерикалық сарын береді. Соңында Юлия суға кеткен баланы құтқарамын деп қатты науқастан көз жұмады. Руссоның соңғы атақты кітабы «Уағыз» «1765» бұл еңбек сентименталды тенденцияның шыңы деп аталды. Мұнда Руссо 12 жылдай үйінде тұрған Версанс мырза жайлы жазылды. Яғни Версанс бұл кітаптың негізгі кейіпкері. Бұл кітапты Англияда жүйке ауруына шалдығып келгенде жазған.
- Карло Гольдони – итальяндық көрнекті ағартушы, италиян театрының реформаторы. Голдони комедияларындағы демократизм; қызметші бейнесі, кейіпкерлер тілі. («Екі қожаға бір қызметші», Есерсоқтар, Деревниялық трактарищица» Гольдони мемуарлары.)
Карло Гоции (1720 — 1806) және оның италиян әдебиетіндегі орны. Гоцци комедияларындағы дель арте дәстүрі. «Үш апельсинге сүйіспеншілік», «Турандот ханшайым», «Король бұғы». Гоци театрындағы ертегілік сипаттар.
- Тәуелсіздік және АҚШ – тың құрылуы үшін соғыстар, оның әдебиетте бейнелеуі (көсемсөз, поэзия) Аборигендер мәдениеті. Ұлттық әдебиеттің қалыптасуы. АҚШ әдебиеті үшін еуропалық дәстүрлер мен ағартушылық пәлсапасының мәні. В.Франклин, Т.Пейн, Т.Джеферсон атты сотүстік америкалық ағартушылардың қызметі., көсемсөздік шығармашылығы. Ф.Френо (752-1832) шығармашылығы – АҚШтың тұңғыш ұлттық ақыны екендігінің көрінісі. Ф.Френо поэзиясы американ революциясына ағартушылық ойларды қосудың сипаты, оның шығармаларына классицтік және романтикалық бағыттардың қатынасы.