Когнитивті лингвистика өзге лингвистикалық сипаттағы пәндер арасындағы статусқа ерекше. Адамның ойлау процесінің адам санасындағы табиғи құбылыстарды өмірді зерттеу мен дүниетанудағы жаңаша қарастыру қалыптастыру келеді.
Адамның сыртқы әсерді қабылдауы, ол туралы өзіндік пайымдаулары ой түйіні оны қоршаған ортамен байланысты болуы керек.
Когнитивті лингвистика тіл білімінің жан- жақты терең дамуына байланысты заман уақыт талабынан пайда болуы.
ХХ ғасыр тіл біліміндегі жаңа бағыттар, салалар.
Адамзаттың білімімен танымы дамып кеңеюінежәне ғылымның тоғысуына сәйкес когитивті ғылымдардың пайда болуына, когнитивті лингвистиканы филологиялық ғылымдармен сабақтастыра отырып, тың обьектілерді нысана етіп, жаңа бағытты көздеуі оның білім алуға емес, адамның жан дүниетанымының әсері мол.
А.Байтұрсынов таным негізіне қатысты ой тұжырымы көзқарасы ғалымның дүниетанымымен ойлау, сөйлеу процесінің арақатысытуралы маңызды пікірлер айтты.
Қазақ тілі білімін зерттеу барысында тілші ғалымдардың қалыптастыруға қосқан үлесі молынан. Қазіргі кездегі когнитивті лингвистиканың дамуы ғылымидиссертацияларды шолу жасау керек.
Біз, тілді қоғамдық ғылым екенін білеміз. Осыдан – ақ бұл ғылым тарих, философия, психология, әдебиет көркемөнер т.б пәндермен сыбайлас екені айқын болса керек.Байланыс жағынан алып қарағанда бұл ғылым география, этнография, археологиямен тығыз байланысты екендігіне ешкімнің дауы жоқ. Өйткені, бұлардың бәрі бірін – бірі толықтыратын материал беретін ғылымдар. Тек ескі традициялық көзқарастар бойынша, тіл, әдебиет, көркемөнер ғылымдарының бірі болып саналады.
Когнитивті лингвистика және тілдік қатынас — қоршаған ортаны сыртқы әсерді қабылдау оған қатысты ақпараттардың жиынтығы оның таным процесімен байланысты және этнолингвистикамен және танымдық тіл білімі әлеуметтік лингвистикамен когнитивті лингвистикамен арақатысы өте зор.
Тілдік қатынас күрделі қоғамдық — әлеуметтік құбылыс бола келіп, көптеген ғылым салаларымен тығыз байланысты. Бұл саланың басқа ғылымдар негізінде қалыптасып, тіл білімінде жетекші орын ала бастауы – кейінгі жылдардың жемісі.
Сондықтан тілдік қатынас мәселесінің түп тамырларын белгілей отырып, оның ғылымдағы орнын және онымен тікелей байланысты ілімдермен арақатысын айқындаған жөн.
Тілдік коммуникацияның лингвистикалық негізі қарым- қатынас құралы тілге байланысты екені оның лингвистика тіл туралы ілім болса, тілдік қатынас сол тілдің қарым – қатынасын ерекшеліктерін қамтиды.
Сонымен қатар тілдік қатынастың негізгі – сөйлеу, адамдардың сөйлеу процесі.
Лингвистиканың қай саласындағы қағидалар мен заңдар болсын, тілдік қатынастың қағидаларымен тығыз бірлікте дамиды және оған әсер етеді.
Кез- келген тіл, сол сияқты қазақ тілі – «адам қатынасының аса маңызды құралы» бола келіп,адамзаттың бір – бірімен түсінісу, пікір алысу, сөйлесуіне жол ашып қана қоймайды. Сонымен қатар ішкі, сыртқы қоғамдық жағдайларға әсер етеді, халыққа қажетті әлеуметтік, эконмикалық істердіаңғаруға мүмкіндік жасайды.
Лингвистикада тілдік «единица» деген көп айтылып жүрген термин. Қазақ тіл білімінде болсын, орыс тіл білімінде болсын, ол жалпылама алғанда қарым – қатынас құрамының, яғни тілдіңқұрамы, ішкі бөліктері дегенді білдіре келіп, осы тұрғыдан морфема, сөз тіркесі, тұрақты тіркес, сөйлем бәрі тілдік тұлға немесе жалпы тұлға деп айтылып жүр.
Қазақша тілдік қатынас пен оқыту әдістемесі тіл ғылымының қоғамдық мәні мен тәрбиелік маңызын қатар үйретуге тырысады.
Тілдік қатынастың педагогикалық негізі -табиғат пен қоғамдағы ерекше құбылыс адамға оның өмірдегі орнына, тілдік қарым – қатынасына байланысты.
Тілдік қатынастың психологиялық негізі — тіл арқылы ойды айту, жеткізу, қабылдау, сезіну құбылыстармен байланысты.
Қорыта келегенде, тілдік қатынастың ең басты психологиялық негізі тіл, ойлау жіне сөйлесім құбылыстарына келіп тіреледі.