Кітаптар

  1. Алфавит дыбыс не буын жүйелі жазудағы графикалық таңбалардың дәстүрлі ретпен тізілген жиынтығы. Гректің „Алфа” және „Вета” дейтін алғашқы екі әрібінің атынан шыққан. Ежелгі алфабит б.з.д. ІІ ғасырдың мыңыншы жылдық аяғында жасалған. Қазіргі алфабиттердің баршасы Финекия, грек жазуларына барып салды. Бүгінгі ұлттық жазулардың дені латын , араб, славян (криллица) Алфабитті мен даванопари негізінде жасалған. Көне славян тілі- славяндардың көне әдеби тілі. Ол грек тіліндегі христиан әдебиеттерімен славяндар тіліне аударудың нәтижесінде ІХ ғасырда Мокедон наречиелері негізінде пайда болды.

Көне славян тілінің жазба ескерткіштері Х-ХІ ғасырға тән. Олар глополица және кириллица жазуымен жазылған. Көне славян тілінің өзінің фонетика морфологиялық құрылысы жағынан соңғы кездегі ежелгі славян тіне өте жақын. Көне славян тілі славяндардың әсіресе шығыс және оңтүстік славяндардың әдеби тілінің тарихына елеулі ықпал етті. Молдаван тілі СССР-дің кейбір Республикаларымен Молдаван СССР-не тараған. Шығыс Роман тілдері солтүстік Дунай тілдері тобына жатады. Молдаван тілінде СССР-де 2 млн-нан астам сөйлейді. Алғашқы жазба мұралар діни мазмұндағы славян кітаптарынан аудармалар XV-XVI ғасырларға тән. Әдеби тілі XVI-XVII ғасырда қалыптаса бастады. Монғолдардың жазуы XIII ғасырларда ұйғырлардан алынған жазу, арғы тегі соғды жазуы арқылы Сирия – арамей алфабитіне жатады. Монғол халық республикасы ескі жазу деп аталады. Монғол жазуының таңбалары жоғарыдан төмен және оңнан солға қарай жазылады. 1945 жылдан бастап монғолдар криллица негізіндегі жаңа алфабитке көшті.

Орыс тілі – Береозе украйын тілдерімен қатар үнді европа тілдерінің семьясының шығыс славян тілдері тобына жатады. СССР-де орыс тілінен 141 бүтін 8 млн адам өз ана тілі деп есептейді. Совет одағы сырт елдері орыс тілінде 1,2 млн адам сөйлейді. Орыс тілі СССР халықтарының екінші ана тілі дүние жүзі халықтарына ортақ тіл.

Б.Ұ.Ұ ресми 5 тілдің бірі орыс тілі іс жүзінде СССР-дің барлдық халықтарының ұлт аралық қатынасы мен ынтымағының ортақ тілі болып отыр.

1967 жылы орыс тарихы мен әдебиеті оқытушылардың 30-дан аса елді біріктіретін халықаралық ассоциясы құрылды.

  1. Қағаз — өсімдік талшықтарының белгілі бір тәсілі мен өңдеу және бір-бірімен шатыстыра байланыстыру арқылы жұқа парақ түрінде жасалытын материал. Қағаз өндіру үшін әртүрлі ағаштармен бір жылдық өсімдіктер целлюлозасы және ағаш массасы жұмсалады. Қандай мақсат үшін жасалатына қарай қағазға қосымша толтырғыштар қосылады. Мысалы қағаз түсін ағарту тығыздығы мен тегістігін арттыру және баспалық қасиетер беру үшін минерал заттар араластырылады,кейбір қағаз түрлерін жасауда химиялық талшықтар қосылады т.б.

Қағазды тұңғыш рет ІІ ғасырда Қытайда Цай Лун жасады. Бұл ұзақ уақыт құпия сақталып келді де, тек алтыншы ғасырда Жапонияға апарылды. Шамамен сол кезде қағаз жасау ісі Азияның өзге елдеріне де тарай бастады. Тек мұнда Қытайдағыдай өсімдік талшықтары болмағандықтан қағаз материалы есебінде кендір шүберек пайдаланылды. Бұл әдісті арабтар үйрендіде, кейіннен солтүстік Африкаға, Испанияға, Мороккоға т.б. елдерге таратты.Қағаз жазу материалы есебінде пайдаланылып келеген папирусті ығыстырып шығарыла бастады. Қағаз жасау әдісі Испаниядан алдымен Италияға кейінірек Европа елдерріне тарады. Қағаз өндіру әсірісе кітап басу мүмкіндігі ашылғаннан кейін XV-XVI ғасырда тез дамыды.Бірақ бұл қағаз жасау әдісі көп еңбек тілейтін әрі өнімсіз еді және XIX ғасырдың ортасына дейін негізгі материал негізінен пайдаланылып келген шүберек болды.

Қағаздың 600-ден астам түрі бар. Жасалу мақсатына қарай қағаз сипаттамаларыда әр қалай 1 м2 – де 4-250 г. Масса болады, қалыңдығы 4 м-ден 400мкм-ге дейін жетеді. Жыртылу, сыну, бұралу, сығылу қасиеттерімен түсі, ақтығы, тегістігі, ылғалдығы, су сіңіргіштігі т.б. механикалық сапаларыда әр алуан.

СССР-де қабылданған жіктеу бойынша қағаз 11 топқа бөлінеді

  1. Баспалық қағаз тегістігімен түсінің ақтығымен сипатталады. Баспа бояуы жақсы жұғады.Түс қағаздармен газеттік қағаздарда осы топқа кіреді.
  2. Жазбалық қағаз бетінің жылтырлығымен және сормайтындығы ерекшеленеді.
  3. Сызбалық қағаз әдетте толтырғышсыз массадан жасалады. Мөлдір болу үшін кейбір сорттары көбірек суланып, көбірек қысыммен қаландырылады.
  4. Электр изоляциялық қағаздың механикалық беріктігі жоғары әрі жақсы диэлектриктік қасиеттермен сипатталады.
  5. Папирустық қағаздар өзінің құрылысы, қасиеті және өндіру технологиясы жағынан әр түрлі болады.
  6. Сіңіргіш қағаз фибра, жарғақ , санитарлық – гигиеналық бұйымдар т.б. өндіру үшін қолданылады. Бұлар кеуектеу келеді де, сұйықты жақсы сіңіреді.
  7. Аппараттық қағаз өте жоғары механикалық қасиеттімен сипатталады.
  8. Жарық сезгіш қағаз фотогрофия мен және жарықпен көшіруге қажетті т.б. қағаз жасауға пайдаланылады.
  9. Көшірмелік қағаз арнайы өңделіп дайындалады.
  10. Орамдық қағаз тағамдық және өнер кәсіп табарларды орауға, бууға т.б. пайдаланылады.Бұлар берік талшықты материалдардан және өндіріс қалдықтарынан жасалады.
  11. Өнеркәсіптік – техникалық қағаз патрон, зімпара, диффузор жасауға, жікке қосуға дыбыс жазуға қолданылады.Бұл топқа мақта талшығымен асбест және жасанды талшықтардан жасалатын қағаздарда жатады.

Қағаздың массасын дайындау мынадай сатыдан өтеді: Талшықты материалдарды ұсақтау, талшық түріне орай құрам дайындау, массаны бояу , желімдік ерітінді және толтырғыштар даярлау т.б.

Таңбалар тарихы туралы пікірлер. Пиктографиялық жазу. Б.д.д. Ү. ғ. Есік жазуы. Ғұндар жазуының мұрагері — түріктер. Көне түркі руна жазулары. Түркі тілдерін дәуірлеу. М.Қашғари еңбегіндегі мәліметтер.

Қазақ тілінің дамуының дәуірлері. Дулат, каңлы, арғын жазулары. Жазу материалдары. Латын әліпбиіне көшу. Кириллицаны қабылдау.

«Ырк-битиг», «куин-кнега» тарихы. Түріктердегі қағаз жасау әдісі. Ежелгі түріктердің қолжазба кітаптарының түрлері. Ттрік әдебиетінін дамуындағы негізгі дәуірлер. Ксилогафия әдісі.

Қазақ кітаіггарының тарихы. Республикалық кітап музейі.

Қолжазбаньщ жазылған уакыты. Ескерткіш аты. Қүрастырушы, адресі. Мәдени жазбаның мазмұны. Жазу материалы, Сиясы мен бояуы. Көлемі мен форматы. Түптелуі. Қолтаңбасы. Бет саны. Шартты белгілері. Ою-өрнегі. Миниатюрасы. Куәландырылған белгісі. Қол, мөр. Ескерткіштің түгшүсқа екендігі. Жарыққа шығуы. Қолжазбаның басты сипаты.