Франция ағартушыларының эстетикасы және үшінші сословие живописі

Жан Батист Симеон Шарден (1699-1779)болды.Өмірдегі шыншылдықты көп бейнелеген. Оның “Ыдыс жуушы”деген еңбегі соның бір айғағы.Суретші өзінің кейіпкерімен тек ақсүйектер ішінен емес Париждің ұсақ буржуазиясының ішінен қарапайым жұмысшылардың ортасынан тапты.Шарденнің натюрморттары адам тамсанардай керемет шеберлікпен жазылған. Қарапайым заттардан құралған натюрмортта әр заттың өз болмысын табиғи көрінісін өмірдегідей шыншылдықпен бейнелеген. Шарден өмір көрсеткендей ең ұлы колористердің қатарында Тициан,Рембранд болды.Шарденнің негізгі сүйенетін жақсы көретін реңі күміс сұр түс. Оның натюрмортында жазылған “Өнер құралдарынан құралған натюрморт”,”Натюрморт ”жұмыстары.

Көкке қарай бой түзеп өскен каркастың жүгін жеңілдетуге ерекше көңіл бөлінетін болды. Бұл бүкіл готикалық архитектуралық негіз еді. Мұндай архитектуралық революцияның көркемдік маңызын оның тікелей нәтижелерін готикалық архитектураның ең алғашқы кезінде салынған Париж соборында бұл биіктік күннен күнге көтерілді. Сөйтіп құрылысты биікке қарай өсіре жүргізетін готикалық архитектура романдық көлбеу архитектурадан озып шықты. Табиғи готикалық каркасты жүйе романдық құрылыстың құрылымынан түлеп ұштыма болмаса батыс еуропалық сәулетшілер басқа елдердің көне үлгілерін пайдалануы деген .түп тамыры ғасырлар мен мыңдаған жылдардың тұңғиығында жатқан өнердің көптеген ғажап жетістіктерін бастауы бұлағы .Бұл архитектуралық формаларды алдымен римдіктер шебер пайдаланған еді. Содан кейін ол еуропаның орта ғасырлық құрылыс өнерімен негізіне айналды. Бірақ ол иранда пайда болды. Мұны олар мәдениеттен мұра етіп алғанды өзінің ерекшелігі мен мәнділігі жағынан нағыз ұлы туындылар санатына жататын арменияның сәулет өнері сондай бастаудан тараған жоқпа. Бұл елдің географиялық жағынан орналасу жағдайы сол мұрагерлікке мүмкіндік туғызды. өнердегі ізденіс өрісі онымен шектелген жоқ армян сәулетшілері арналарды бір-біріне көсе-көлденең салу арқылы әлемде тұңғыш рет негізін қалады.

Бұл кезде француз сәулетшілігі ерекше дамыды. Олар Италиядағыдай басайналдырар әлем жайлы безендіруден бойын аулақ салды. Олар керісінше классикалық бағытты өрекндетті яғни ежелгі антикалық және ренесандық өнерді үлгі етіп соны жаңаша дамытты.

Әдетте ғимараттар симметриялы, түсінікті добада салындыв олардың төбесі биік. “монсарлы шатырлар мен салынды, сол кезде мұндай шатырлар алғаш пайда болған оны ойлап тапқан сәулетші Монсар болды. Сондывқтан оны атына қойылған.

Франция бароккосынан әйгілі сәулет ғамаратыВернсал сарайы. Оның ғаламат аумағы мен көлемі фраенцуздардың күн королі Людовик 1 ұлығына құдіреттілігін паш ететін сарайдың бірі фасады саябаққа қараған онда кілемге ұқсас гүлзарлар фонтанды бассейіндер жасыл желек аясында ақ мәрмерлдени сомдалған алуан түрлі мүсіндер көз жауып алады. Осынд ерекше семдіг арқасынлда сарай бүткіл евроапда үлгі ретәнде қабырлданды.

Сәулет өнетіндей Францияда сұңғат таза борроколы түрда дамыдымады, онда классизм бағыты басысм болды. Антикалық және қайта өрлеу дәуірі ұсіғатынан нәр аллған суретшілепр классиаклық өнерді дамытты. Сол бағытта жұмыс істеген әйгілі суретшінің бірі Николла Пуссен болды. Николла Пуссен бар өмірін Италияда өткізді тек ішінара Францияда болған, біріқта соған қарамай бар болмасымен жүрек жерды творчествасымен Франция суретшісі болды. Ол әсіңреме ежелгі өнерге көп айналысты. Ескі Рим қорымдарын көп аралайтын одан өзінің творчествасына күш беретіндей әсер алатын өзінің ұзақ өмірінде қаншама ирелең жолдардан өтті. Суретші жас кезінде Тициан мен Рафельден үлгі алып соларға еліктеді. Поссенннің көптеген жұмыстпары ежелгі рим грек аңыздарына құрылған. Еген саалап қарайтын болсақ, Пуссен өз жұмыстарында бірнеше тақырыпқа қалам тартқан суретші. Сондай тақырыптың бірі -өлім туралы. Суретші өзінің қолтумаларында ежелгі римдік авторлардың адам ерлікткрі туралы жазған әңгімелерін дірәіптеп бейнелеп жазды. Көзсіз ерліктің иесі адамның өмірге қаймықпай баруын жыр етті. Бұрын соңды өнер тарихында ешкім Пуссендей адамның соңғы өірін осыншама әсерлп бейнелей алмаған еді. Сондай жұмысының бірі- “ Танкер пен Эрнине” жұмысы.

Пейзаж жазудың керемет шеберңі болды. Жастайынан елінен кетіп, өнер ордасы Римге өміріне дейін тұрды. Ол Рим тьабиғатына ғашық болды. Күні бойы табиғат көінісін жазудан жалықпады. Суретші адам бейнесін салуға шебер емес еді. Сондықтан да қолтумаларфын аадам бейнесі негізгі рол атқарады. Оның пейзаждароы тереңғ кеңістік заңдарына құралатын сондай жұмыстың бірі “ Таңертеңгі жағалаулар” деп аталады.

Адамгершілік тәрбие 19 ғасырда батыс еворпада үлкен құрылыс болды. Байыған шіркеулер сансыз діндарларды сиғызу үшін храмдарды ұлғайтты. Қарапайым ағашпен жабылған жайдақ төбелерін тас күмбездермен алмастырды. Рны қалық қабырғалар ғана көтере алатын еді. Сол уақыттағ,ы құрылысшылыпр ежелгі Римнің сәулетөнеріне көп үлгі болды. Сондықтан да 11-12 ғасырладағы ғимараттарды роман ғимараты деп атайды. Роман қабыпрғасы тегіс биік мұнарлы алып ғимараттар еді. Күмбездерінде терезелерінде храмның кіре берісінде доға тәрізді араклар пайдаланып отырады. Ромен хпрамдары өзінің сустылығымен діні және к.үрделілігімен қатал тәрізделіп, католик шіркеуінің құдіретіне сенім туғызуға тиіс болды. Олар. Үйсз күйсіз қашқан пысқан халыққа баспана қызметін атқарды.

12-ғасырдың аяғынан бастап мырзалардың өктемдігінген құтылдған қала тұрғындары сауда үйлерін, ратушалар, соборлар, ауруханалар, қонақ үйлерін сала бастады.

12-15 ғасырлардағы құрылыстар готикалық деген а лды. Құрылысгшы шеберлігінің одан әрі өсе түсуі ауыр доға тәріздес күмбездерді неғұрлым жеңіл шошақ күмбезденалмаздыруға мүмкіндік берді. Енді қалың қабырғаның керегі болмацй қалды. Қара көлеңке роман храмына өзгешіілгі-готикалық соборлар үлкен терезелермен жерқырап көрінеді. Қайталанып келетін арқалары сәәнді құрама күмбездерді тіреулер мен безеендірілген биік мұналары осылардыфң бәрі аспапмен тілдескендей әсер етеді. Ең үлкен готикалық собор мұнардарының биіктігі 150 метрге жетіп , Етипет пирамидаларынан да асып түсті. Сондай аса үлкен соборыныд ішінде діндерлар құдіретті құдай алдында өздерін джәрменсіз және мүсіпір сезінуге өздерінің бүкіл ойын сезімін соған арнаға тиіс болды. Сонымен бірге келушілер соборының сәулеттілігімен тамашалады. Собор ұзақ уақыт бойы қалалардағы бірден бір үлкен ғиматрат болды. Одантек шіркеу жоралығына ғана емес сонымен қатар қала халқының жиналыстары өткізілді . діни тақырыптағы театр ойынданы өткізілді. Мұнда профессортал дрс оқыды. Мемлекеттер арасындаға келіссөздер жүргізілді. Ортағасырлық ғиматраттар оны жасаушы шеберлер ой қиялдарының шгексіздігімен сүйсіндіреді.готикалық соборларды саолуға көптеген адам тіпті сәудлетшіоірлің тас қалаушылардың ағаш шеберлердің әйнекшілердің бүтіндей ұрпағы қатынасты.

Мүсін өнері. Орта ғасырдағы мүсін өнері сәулет өнерімен тығыз байланыста болды.соборлар құдайларды епизкоптарды, коралдерді бйнелейтін жүзден тіпті мыңдаған бедерлер мен жіне мүсіндермен безендірілді..дін бастылардың пікіоі бойынша өнер сауатсыздар үшін інжіл міндетін, христиан кітептанвнан айтылатын оқиғаларды белгілеу суреттеу. Сенімін арттыру, тозақ азабымен үрейлендіру қызметін атқаруға ьиіс болды. өнер шығармалары іркеудің тапсырмасы боынша жасалды. Біріқ лны халықтан шыққан шеберлер туынды тудырды. Діни тақырыпқа арналған мүсіндер арқыла олар өмір жөніндегі өз туындысын көрсетті. Адамның адамгершілік және сезім байсылдығынидәріптеді. Шеберлердің әсіресе ананың балағы деген сүйіспеншілігін суреттеуге құштарлық басым болды. Бұл құдай ананың көптеген бейнелерінен көрінді.

Адам денесінің тынысының сұлулығын дәріптеген антикалық өнерге қарағанда орта ғасыр суретшілері адамның ой байлығы мен сезімі мен көңіл күйін ашуға көбірек ұмтылды. Роман шеберлері адам денесін көбіне жүдеу, бет бейнесін кескінсіз титықтаған етіп бейенледі. Адамның қиналысын немесе шынтығын барынша жетуізу үшін олар көбінесе жабайсыз пішін берді.

Романи мүсіндеріне қараанда готикалық мүсіндерде адам деннесін дәлірек берген ., киім қыртыстары адам денесінің кескін пішіні айқын байқалады. Дарында шеберлер өмірде көргендерін дәл бере білген. Адамның сыпрта келлбеті мен қатар ішкі сұлулығына зиін қоюшылық байқалады.

Бейнелеу өнері. Ромен храмдарының қабырғалары суретке толы болатын. Ол суреттерге құлшылық етушілердн әулелермен құдайлардың сұсты бейнелеоге қарап тұратын. Ал готиаклық сборлардың қабырғаларында бейнелеу өнеріне орын аз берілді. Аас үлкен терезелері қорғасн қорғаулары мен беукітілген мөлдір шыны сынықтарынан құрастырылғансуретті әшекейлеуге толы болатын. Витраж арқылы храм ішіне түскен күн сәулесі коллонада, төбе мен еден жалт-жұлт ойнап , храмғам ерекше салтанатты көрінів берді.бейнелеу өнерінің аса зор жетістігі кітап миатюрасы болды. Ашықсалынған суреттерде орта ғасырлар адамы өмірінің барлық жағы бейнеленді суретшілер көпке декйін болжай алмай алыстағы жақындығы жағы.нана бірдей етіп бейнеденді. Сондықтан да нәзік нәрсенің өзі де тұрпайы сияқты болып көрінеді. Витражда, минатюраларда шаруалар мен жақын қолөнершілердің еңбек үстіндегі жағдайы көрсетіледі.

Халықтың өз еңтегінің маңыздылығын және бағалығын түсінуі осыдан көрінеді.