Сабақтың мақcаты: Cтуденттерге стилистикалық қате туралы түсінік беру.
Қай салада болсын, адам кейде білмей түрлі қателер жіберіп алатыны айдан анық. Тіл білімінде негізінен үш түрлі қатерлер кезедседі. Атап айтқанда – орфографиялық қате, орфоэпиялық қате, стилисмтикалық қате. Мұндай қателер кезщдескен жағдайда, оларды жіктеп, арнаулы жұмыстар жүргізіледі. Орфграфиялық қатені түзету үшін оған лайықталған ережелерді еске алып, оның мазмұнын меңгеріп соған сәйкес қосымша жұмыс жүргізхіледі және сөздердің дұрыс жазуын көрсетеін орфграфиялық сөздікте смүйене түзетулер жасалады. Орфоэпиялық қателер кездескенде мұндай сөздерді жинап алып қазірше қазат тіл білімінде жасалған жалғыз сөздік үлкен ғалым Қ. Неталиеваның қазақ тілінің орфграфиялық сөздігіне (А., 1977) жүгінеміз. Сол сияқты пкейбір ғылыми еңбектерде берілген бірлі – жарым сөздердің орфоэпиясы туралы мәліметтерге назар аударамыз. Ол туралы академик Р. Сыздықованың “Сөздер сөйлейді” (А., 1974), Н Уалиевтің “Тіл мәдениеті” (А., 1968) сияқты еңбектерге сүйенеміз.
Стилистикалық ққатерлер туралы жоғарыдағыдай арнайы оқу құралдары жоқ. Сондықтан сөздердің дәстурлі қолдану тарихы, қолданылу ерекшеліктері туралы айтылған пікірлерге назар аударуға тура келеді. Сөйлеу тілі ыңғайында жұмсалатын “анай” сөзінің және ресми қатынаста қолданывлатын “жолдас” сөзінің гатзет тілінде қолданылуы да ддұрыс емес. Соған қарамай газеттерде ондай сөздер жиі кездеседі.
Қалыптасқан сөздердің де талғамсыз, стилистикалық қателерге жол беретіндігі кездеседі. “Олар сонау бір кездегі Қажымұқанның арманын іс жүзіне асырып келеді”, “бұл жұмыстың мәні аз дәрежесінде емес”. Содан барып бірқатар кемшіліктерге жол бердім” т.б. (газеттен).
Сөз қолданудың бұл үлгісінен ресми құжеттар мен кеңес іс қағаздарының ықпалы баса сезіледі.
Қалыптасқан сөздердің бір қатары кез келген жерде орынсыз қолданылатындығы байқалады. Мысалы, өндіру сөзі мынадай тіркестер де жұмсалып жүр: астық өндіру, сүт өндіру, жүн өндіру, қаракөл өндіру, жұмыртқа өндіру т.б. осында қолданылған өндіру сөзінің бәрі бірдей өз орнында тұрған жоқ, стилистикалық жағынан дұрыс қолданылғандары да бар.